جغرافیای نقاط پرتصادف در جاده‌های اصلی ایران با رویکرد مدیریتی

زمینه و هدف: سالانه 1/35 میلیون نفر در جهان قربانی تصادف‌های جاده‌ای می‌شوند و شواهد موجود بیانگر آن است که این مسئله یکی از پنج علت مهم مرگ‌ومیر و معلولیت جسمی در ایران است؛ ازاین‌رو، هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت و تحلیل ویژگی‌های جغرافیایی نقاط پرتصادف در جاده‌های اصلی ایران با رویکرد مدیریتی بود.روش: این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی؛ از نظر ماهیت داده‌ها از نوع کمّی و مبتنی بر تحلیل فضایی است. جامعۀ آماری تحقیق شامل 1586 نقطۀ پرحادثه در جاده‌های اصلی ایران است، که به روش سرشماری یا تمام شمار مطالعه شدند و با استفاده از نرم‌افزار arcgis مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.یافته‌ها: از مجموع کل نقاط حادثه‌خیز جاده‌ای در ایران 1586 نقطه در چارچوب مفهوم نقاط پرتصادف دسته‌بندی شده است. استان‌های قزوین، خراسان شمالی و مازندران به ترتیب با 366، 337 و 219 نقطه دارای بیشترین فراوانی نقاط حادثه‌خیز به لحاظ تصادفات جاده‌ای در ایران به شمار می‌آیند؛ استان‌های هرمزگان، ایلام و مرکزی به ترتیب با 24، 26 و 32 نقطه دارای کمترین فراوانی نقاط حادثه‌خیز به لحاظ تصادفات جاده‌ای در ایران هستند؛ استان‌های فارس، خوزستان، گیلان و خراسان شمالی به ترتیب با 125، 120، 97 و 96 نقطه دارای بیشترین فراوانی به لحاظ تعداد نقاط پرتصادف به شمار می‌آیند؛ و همچنین استان‌های اردبیل، کهگیلویه وبویر احمد و مرکزی به ترتیب با 6، 12 و 13 نقطه دارای کمترین فراوانی به لحاظ تعداد نقاط پرتصادف هستند.نتیجه‌گیری: وضعیت توپوگرافی، آب‌وهوا، میزان تراکم جمعیت، کمیّت و کیفیّت زیرساخت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای، موقعیت جغرافیایی، درجۀ گردشگرپذیری، هم جواری جغرافیایی با کانون‌های پر جمعیت و قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی ازجمله عواملی هستند که نقش بارزی در ایجاد نقاط پر تصادف دارند. البته عوامل انسانی فرهنگی، در کنار مسائل فنی وسایل حمل‌ونقل همچنان به‌عنوان دو متغیر اصلی، نقش تعیین‌کننده‌ای در جغرافیای نقاط پرتصادف ایران دارند. الگوهای فضایی نقاط پرتصادف به اشکال خطی، پراکنده و متراکم یا کانونی در یک ناحیه مشخص قابل‌مشاهده هستند. درنهایت، به نظر می‌رسد ساماندهی و حذف نقاط پرتصادف نیازمند رویکردی جامع با نگاه آمایش سرزمین است.

geographical analysis of accident hotspots on main roads in iran with a managerial approach

background and aim: annually, 35.1 million people worldwide fall victim to road accidents, and evidence indicates that this issue is one of the top five causes of death and physical disability in iran. therefore, the main goal of this research is to identify and analyze the geographical characteristics of accident hotspots on main roads in iran from a managerial perspective.method: this research is applied in terms of objectives, quantitative in nature, and based on spatial analysis in terms of data. the statistical population of the study includes 1586 accident hotspots on main roads in iran, which were studied using a census method and analyzed using arcgis software.results: out of the total accident hot spots on iranian roads, 1586 points were categorized as accident hotspots. qazvin, north khorasan, and mazandaran provinces have the highest frequency of accident-prone points with 366, 337, and 219 points, respectively. on the other hand, hormozgan, ilam, and markazi provinces have the lowest frequency of accident-prone points with 24, 26, and 32 points, respectively. fars, khuzestan, gilan, and north khorasan provinces have the highest frequency in terms of the number of accident-prone points, with 125, 120, 97, and 96 points, respectively. furthermore, ardabil, kohgiluyeh and boyer-ahmad, and markazi provinces have the lowest frequency in terms of the number of accident-prone points with 6, 12, and 13 points, respectively.conclusion: topography, climate, population density, quantity and quality of transportation infrastructure, geographical location, tourism receptivity, geographical adjacency to densely populated centers, and placement in transit routes are among the prominent factors influencing the creation of accident hotspots. however, human-cultural factors, alongside technical issues in transportation, still play a decisive role as the two main variables in determining the geography of accident hotspots in iran. spatial patterns of accident hotspots are observable in linear, scattered, and dense or focal forms in specific regions. ultimately, organizing and eliminating accident hotspots require a comprehensive approach with a land-use planning perspective.