بررسی تغییرات پوشش گیاهی مراتع سامانه‌عرفی مرغسر و یورد غیدر حوضه ‌قوشخانه‌ لار، تحت مدیریت تشکل های عشایری

با تغییرات ایجاد شده در نحوه‌ مدیریت مراتع عشایری که نمود آن جایگزینی دولت در تنظیم تقویم کوچ و مدیریت مراتع با عشایر است و نظر به محدودیت‌های نظام دولتی، موضوع امکان‌سنجی واگذاری دوباره‌این مسئولیت به عشایر و فراهم کردن زمینه‌نقش‌آفرینی آنها در مدیریت مراتع به‌عنوان یکی از راهکارهای برون‌رفت از وضع نامناسب و ناکارآمد نظام مدیریت کنونی مطرح شده است. ازاین‌رو سازمان امور عشایر، موسسه‌تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ورود به مسئله را از مسیر متکی به نتایج تحقیق موضوعی، منطقی تشخیص دادند. پس از تشکیل جلسات متعدد، بهره‌برداران طایفه‌هداوند مرتع ییلاقی مرغسر و یورد غیدر حوضه‌قوشخانه‌لار، انتخاب شدند تا تاثیر مدیریت عشایر و حمایت ارگان‌ها از آنان بر تغییرات پوشش گیاهی در این منطقه مورد آزمون قرار گیرد. بدین‌منظور، نمایندگانی از سوی عشایر معرفی و اجرای پروژه در قالب تفاهم‌نامه‌ای بین سازمان‌های یادشده و نمایندگان عشایر منعقد شد. مراحل مطالعاتی پروژه به شکل مدیریت تعریف شده به‌مدت 4 سال از سال 1394 آغاز شد. ارزیابی سالانه‌شاخص‌ها از سال دوم در هر تیپ گیاهی، با استفاده  از 20 پلات چهار متر‌مربعی در طول دو ترانسکت 150 متری انجام شد. در هر ترانسکت تعداد 10 پلات به‌‌صورت تصادفی سیستماتیک مستقر گردید. شاخص‌های مورد ارزیابی درصد تاج‌پوشش، ظرفیت، وضعیت، گرایش و درصد بهره‌برداری در دو مرحله قبل از ورود و پس از خروج عشایر از مراتع در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد  عشایر این سامانه با رعایت تقویم کوچ اعلام‌شده از طرف بخش اجرا و رعایت نرخ دامگذاری براساس پروانه‌چرا و همکاری با اداره‌کل منابع طبیعی مبنی بر عدم ورود دام مازاد و استفاده از قرق‌بان و عدم ورود دام‌های غیر و رعایت کلی موارد کارشناسی و با حمایت و پشتیبانی مدیریت امور عشایری توانسته‌اند میزان چرا را کاهش دهند بنابراین درصد پوشش گیاهی قبل از چرا، تولید علوفه، پوشش گیاهی بعد از چرا، باقیمانده‌تولید و ظرفیت در سامانه‌عرفی مرغسر و یورد قیدر در دو سال‌ آخر اجرای طرح افزایش‌یافته و درصد بهره‌برداری نیز کاهش‌یافت (از 94/2% در سال اول به 92/2% سال آخر). بنابراین بهبود نسبی شرایط پوشش و شروع روند کاهشی بهره‌برداری از مراتع را می‌توان با نظام بهره‌برداری خانوادگی همچنین حضور ماموران حفاظتی محیط‌زیست و منابع طبیعی در منطقه مرتبط دانست. از این‌رو به‌نظر می‌رسد، این الگو به شرط همکاری ارگان‌های مرتبط با نمایندگان عشایری، در مدیریت مراتع سایر مناطق مشابه نیز می‌تواند قابل تعمیم باشد.

investigating changes in the vegetation cover of marghsar and yurdeh ghidar rangeland in ghoshkhaneh lar basin, under the nomadic organizations management system

with the changes made in the management of nomadic rangelands, it is accompanied by the interference of the government and nomads to prepare a new migration calendar. with considering the limitations in the government system, the issue of feasibility of reassigning this responsibility to the nomads and providing the ground for their role-playing in rangeland management has been proposed as one of the ways to leave the inappropriate and inefficient situation of the current management system. therefore, the nomadic affairs organization, the forests, rangelands and watershed organization, research institute of forests and range lands; considered to interfere to this issue as a logical item based on the research findings. after several meetings, the summer range lands of marghsar and yourdeh gheidar lar in tehran province was selected as a pilot to assess the impact of nomadic management on vegetation condition in this area. for this purpose, representatives of the nomads introduced and implemented the project in the form of a memorandum of understanding between the aforementioned organizations and the representatives of the nomads. the study stages of the project started in the form of defined management for 4 years from 2014.the annual evaluation of the indicators was done from the second year in each vegetation type, using 20 plots of four square meters along two transects of 150 meters. in each transect, the number of 10 plots was randomly and systematically established. the results showed that the nomads of this system comply with the move calendar announced by the implementation department and comply with the stocking rate based on the grazing license. the nomads, with the support of nomadic affairs management have been able to reduce the amount of grazing. so the percentage of vegetation cover before grazing, fodder production, vegetation covers after grazing, residual production and capacity of marghsar and yurdeh gheidar rangeland, in the last two years of implementation increased and the percentage of exploitation also decreased(from 94.2% in the first year to 92.2% in the last year). therefore, the relative improvement of the cover conditions and the beginning of the decreasing process of rangelands exploitation can be related to the family utilization system as well as the presence of environmental protection guards in the region. hence, it seems that this model can be generalized in the management of rangelands in other similar areas, provided that the relevant government bodies, cooperate with nomadic representatives.