تدوین راهبرد مدیریتی به کمک روش نوین ارزیابی آسیب‌پذیری و مدل dpsir در بوم‌سازگان تالابی (مطالعه‌تالاب امیرکلایه لاهیجان)

تغییرات دو دهه‌اخیر تالاب امیر‌کلایه تاثیرات مهمی بر ساختار و کارکرد آن تالاب گذاشته است. بر همین اساس، در این پژوهش به ارائه‌برنامه‌راهبردی توسعه‌حفاظت محیط زیست تالاب امیرکلایه با استفاده از مدل dpsir پرداخته شده است. پس از ارزیابی آسیب پذیری ارزش های تالاب نسبت به تهدیدهای منطقه، راهبردهای مدیریتی تعیین گردید. برای رسیدن به این امر پس از بازدید میدانی، مصاحبه با کارشناسان و تکمیل پرسشنامه توسط متخصصین، نیروهای محرکه، فشار، وضعیت، اثر و پاسخ محیط، شناسایی شدند. سپس در قالب جدول های ماتریس ارزیابی ارزش ها نمره دهی و وزن دهی گردید و براساس چارچوب نیروهای محرکه، فشار، وضعیت، اثرات و پاسخ های احتمالی تجزیه و تحلیل گردید. براساس نتایج حاصل در تالاب امیرکلایه 5 نیروی محرکه‌اصلی، 14 عامل فشار، 15 عامل وضعیت، 7 عامل اثر و 11 عامل پاسخ شناسایی گردید. بیش ترین تاثیرات تهدیدات در ارزش های اکولوژیک بر پرندگان تالابی و کم ترین تاثیرات تهدیدات بر گیاهان خشک زی است. در حیطه‌ارزش هیدرولوژیکی، بیش ترین تهدید در کاهش کیفیت و کدورت آب و کم ترین تهدید در نگه‌داشت آب در دوره‌کم آبی تالاب است. در حیطه‌ارزش های اقتصادی بیش ترین تهدید در ورود پساب کشاورزی و صید بی رویه و کم ترین تاثیر در زنبورداری است، همچنین کاهش کارکرد منطقه‌شکار و صید ممنوع تالاب از نظر اجتماعی مهم ترین اثر آسیب پذیری را داراست. نتایج حاصل از این پژوهش را می توان مبنایی برای اولویت بندی فعالیت های مدیریتی تالاب امیرکلایه دانست. همچنین روش ارزیابی آسیب پذیری و چارچوب dpsir مورد استفاده در این تحقیق می تواند به درک روابط میان عملکردهای تالاب و خدمات حاصل از آنها کمک کند.

develop of the management strategies using the new vulnerability assessment method and dpsir model in wetland ecosystems (case study: lahijan amirkalaye wetland

biodiversity provides various ecosystem services to human societies and addresses human needs, but human interventions have caused biodiversity loss and reduced ecosystem services. the designation of protected areas is a strategy to manage environmental crises and biodiversity loss, but these areas are under threat. this research analyzes the factors affecting biodiversity loss in protected areas using a quantitative methodology (descriptive-correlational). data were collected through structured interviews, using a questionnaire, with 250 out of 5095 rural households of the local communities of the sorkhabad protected area of the zanjan province. the sample size was calculated using the cochran sampling formula and was randomly selected through the multi-stage sampling technique. the questionnaire was developed by the research team and its questions’ content and face validities were assessed and verified by an expert panel in this field. the reliability of the research instrument was also confirmed by conducting a pilot study and applying cronbach’s alpha test. the results showed that the biodiversity loss is determined by the variables of local community participation, interventions by external organizations, human drivers related to local communities, the livelihood, motivation, and knowledge of local communities, attitudes towards biodiversity conservation, knowledge about biodiversity degradation, knowledge about biodiversity challenges, and knowledge about ecosystem services, which explained 68 percent of biodiversity loss variance. therefore, it is necessary for decision-makers and policy-makers to pay attention to relevant and effective factors in reducing the loss of biodiversity in order to conserve and restore ecosystems and species in protected areas.