عوامل موثر بر ادراک جوامع روستایی در مورد از بین رفتن تنوع زیستی در منطقه‌ حفاظت‌شده‌ سرخ‌آباد، استان زنجان

علی‌رغم اینکه تنوع ‌زیستی خدمات مختلفی را برای جوامع انسانی فراهم نموده و نیازهای انسان‌ها را برآورده کرده ‌است، اقدامات انسانی، باعث کاهش تنوع ‌زیستی و خدمات اکوسیستم شده است. تعیین مناطق حفاظت‌شده یک راهبردی برای مدیریت بحران‌‌های محیط‌زیستی و جلوگیری از نابودی تنوع ‌زیستی است ، ولی این مناطق نیز مورد تهدید هستند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل عوامل موثر بر ادراک جوامع روستایی در مورد از بین رفتن تنوع‌ زیستی منطقه‌ حفاظت‌شده سرخ‌آباد، استان زنجان با استفاده از روش‌شناسی کمی (توصیفی-همبستگی) صورت گرفت. جامعه‌ آماری پژوهش، خانوارهای روستایی وابسته به منطقه‌ حفاظت‌شده (5095=n)، که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه‌ای برابر با 250 نفر محاسبه و از طریق روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه ساختار‌یافته‌ای که روایی محتوایی و ظاهری آن از طریق پانلی از استادان و کارشناسان صاحب‌نظر در این زمینه مورد تایید واقع شد و پایایی آن از طریق محاسبه‌ آلفای کرونباخ تایید شده بود، جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد متغیرهای مشارکت جامعه‌ محلی، شرایط مداخله‌گری، محرک‌های انسانی مربوط به جوامع محلی، شرایط زمینه‌ای (ضعف معیشتی جامعه‌ محلی)، شرایط زمینه‌ای (انگیزه کم و شناخت ضعیف جامعه‌ محلی برای حفاظت و مدیریت تنوع زیستی)، نگرش در خصوص حفاظت از تنوع ‌زیستی، دانش درخصوص وضعیت تخریب تنوع ‌زیستی، دانش درخصوص چالش‌های تنوع ‌زیستی و دانش در خصوص خدمات اکوسیستمی بر ادراک از بین رفتن تنوع ‌زیستی اثرگذار هستند و 68 درصد از واریانس متغیر ادراک از بین رفتن تنوع‌ زیستی را تبیین کردند. بنابراین، ضروری است تصمیم‌گیرندگان و سیاستگذاران این حوزه، عوامل مرتبط و موثر در کاهش از بین رفتن تنوع‌ زیستی را به‌منظور حفاظت و احیای اکوسیستم‌ها و گونه‌های مناطق حفاظت‌شده مورد توجه قرار دهند و اقدامات مناسب جهت حفاظت و مدیریت پایدار تنوع ‌زیستی اتخاذ کنند.

factors affecting rural communities’ perceived biodiversity loss in the sorkhabad protected area of the zanjan province

biodiversity provides various ecosystem services to human societies and addresses human needs, but human interventions have caused biodiversity loss and reduced ecosystem services. the designation of protected areas is a strategy to manage environmental crises and biodiversity loss, but these areas are under threat. this research analyzes the factors affecting biodiversity loss in protected areas using a quantitative methodology (descriptive-correlational). data were collected through structured interviews, using a questionnaire, with 250 out of 5095 rural households of the local communities of the sorkhabad protected area of the zanjan province. the sample size was calculated using the cochran sampling formula and was randomly selected through the multi-stage sampling technique. the questionnaire was developed by the research team and its questions’ content and face validities were assessed and verified by an expert panel in this field. the reliability of the research instrument was also confirmed by conducting a pilot study and applying cronbach’s alpha test. the results showed that the biodiversity loss is determined by the variables of local community participation, interventions by external organizations, human drivers related to local communities, the livelihood, motivation, and knowledge of local communities, attitudes towards biodiversity conservation, knowledge about biodiversity degradation, knowledge about biodiversity challenges, and knowledge about ecosystem services, which explained 68 percent of biodiversity loss variance. therefore, it is necessary for decision-makers and policy-makers to pay attention to relevant and effective factors in reducing the loss of biodiversity in order to conserve and restore ecosystems and species in protected areas.