ارزیابی اثرات محیط‌زیستی ناشی از کووید -19 و عوامل موثر بر بهبود تاب‌آوری مناطق ساحلی مکران، استان سیستان و بلوچستان

بحران کووید 19 پیش از هر چیز، تهدیدی برای سلامت عمومی شناخته می‌شد، اما رفته رفته تبدیل به یک تهدید در بخش‌های مختلف شده است. یکی از بخش‌هایی که در این پژوهش به بررسی اثرات کووید 19 در آن پرداخته شده است، بخش  محیط‌زیستی در شهرهای ساحلی استان سیستان و بلوچستان است که از جمله خطراتی که این نقاط را تهدید می‌کند، متنوع‌ و بسیاری از آن‌ها منشا محیط‌زیستی دارند. این پژوهش بر اساس هدف، از نوع کاربردی و به‌منظور بررسی عوامل مرتبط با بهبود تاب‌آوری محیط‌زیستی سواحل مکران انجام شده است. جامعه‌ آماری شامل ساکنان مناطق ساحلی (چابهار، کنارک و دشتیاری)، کارشناسان شیلات و فعالان محیط‌زیست است. به‌منظور تعیین عوامل مرتبط با بهبود تاب آوری محیط‌زیستی، از روش تحلیل عاملی و به‌منظور ارزیابی تاب‌آوری محیط‌زیستی محدوده‌ مورد مطالعه از روش ترکیبی حداکثر آنتروپی و تحلیل سلسله‌مراتبی استفاده شده است. بر اساس نتایج تحلیل عاملی، عوامل موثر نام‌گذاری شدهکنترل آلودگی، مدیریت پسماند و دسترسی به خدمات و حفاظت از منابع انتخاب شدند که عامل کنترل آلودگی‌ها بیشترین درصد تبیین متغیرهای مرتبط با آلودگی سواحل را به‌خود اختصاص داد و به‌عنوان عامل نخست که در بهبود تاب‌آوری محیط زیستی سواحل مکران در برابر کووید 19 نقش دارند، شناخته شد. مدیریت پسماند و دسترسی به خدمات و حفاظت از منابع به‌ترتیب با وزن 0/374 و 0/141 در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. همچنین نتایج روش ترکیبی حداکثر آنتروپی و  تحلیل سلسله‌مراتبی نشان داد که در مجموع سطح تاب‌آوری این مناطق پایین بوده و از بین شهرهای ساحلی، کنارک با مقدار  0/46 بیشترین تاب‌آوری محیط‌زیستی را را به خود احتصاص داد.

evaluation of environmental effects caused by covid 19 and factors affecting the improvement of resilience of makran coastal areas, sistan and baluchestan province

the covid 19 crisis was first regarded as a threat to public health, but it gradually started to threaten different sectors. one of the sectors influenced by this crisis, which is the topic of this research on the effects of covid 19, is the fisheries sector in the coastal cities of sistan and baluchistan province. diverse hazards jeopardize these cities and most have environmental origins. the present research was an applied study in terms of the goal and aimed to investigate the factors related to the improvement of environmental resilience in the coastal cities of makran. the statistical population was composed of all residents of the studied areas (chabahar, konarak and dashtiari), fisheries experts, and environmental activists. the factors underpinning the improvement of environmental resilience were determined with factor analysis, and the environmental resilience of the study site was assessed with a combination of maximum entropy and analytic hierarchy process (ahp). based on the results of factor analysis, the factors were divided into three categories named “pollution control”, “waste management”, and “access to services and conservation of resources”. “pollution control” was found to be the main factor in accounting for the variables of coastal pollution, so it was recognized as the first factor in improving the environmental resilience of the coastal cities against covid 19. the next factors were “waste management” and “access to services and conservation of resources” with the weights of 0.347 and 0.141, respectively. also, the results of the combined maximum entropy and ahp revealed that the coastal areas of makran were, in total, lowly resilient and that among the coastal cities, konarak had the highest environmental resilience (0.46).