شبیه‌سازی پویای منابع آب در حوزۀ آبریز هیرمند به‌منظور تامین آب بخش کشاورزی و محیط زیست

کشاورزی منبع اصلی برداشت آب است که حدود 70 درصد از کل برداشت آب‌های شیرین حوزۀ آبریز هیرمند را شامل می‌شود. در سال‌های اخیر کمبود آب در حوزۀ آبریز هیرمند تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی و محیط زیست را با مشکل مواجه کرده است. هدف این پژوهش، معرفی یک مدل پویایی سیستم (sdm) برای ارزیابی تقاضای آب تامین‌شده و تقاضای آب تامین‌نشده است. ابتدا سیستم منابع آب حوزۀ آبریز هیرمند در محیط نرم‌افزار vensim مدل‌سازی و وضعیت فعلی و آیندۀ عرضه و تقاضای آب شبیه‌سازی شد. سپس طرح‌های در حال اجرا و سناریوهای مختلف مدیریتی شبیه‌سازی شد. نتایج نشان داد که اجرای طرح 46000 هکتاری کشاورزی در حوزۀ آبریز هیرمند، سبب کمبود آب سالانه 930/415 میلیون متر مکعب اراضی کشاورزی خارج از طرح می‌شود. اجرای خط دوم انتقال آب به زاهدان، کمبود آب در بخش کشاورزی را 9/324 میلیون متر مکعب در سال افزایش می‌دهد و سبب تشدید کم‌آبی سالانه 6 میلیون متر مکعب در بخش محیط زیست می‌شود. 20 درصد صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش شرب سبب افزایش تامین آب در بخش کشاورزی و محیط زیست به اندازۀ 3/215و 2 میلیون متر مکعب در سال می‌شود. افزایش 55 درصدی بازده آبیاری، تقاضای آب تامین‌شدۀ بخش کشاورزی را 157/829میلیون متر مکعب در سال افزایش می‌دهد. اگر سیاست تخصیص آب فعلی ادامه داشته باشد، گسترش ریزگردها در حوزۀ آبریز هیرمند اجتناب‌ناپذیر است. برای حفظ محیط زیست در حوزۀ آبریز هیرمند، تغییر در سیاست تخصیص آب فعلی و اعمال اولویت یکسان تخصیص آب بین بخش کشاورزی و بخش محیط زیست پیشنهاد می‌شود.

modeling the dynamism of water resource system in the hirmand catchment in order to supply agriculture and environment sectors

agriculture is the main source of water withdrawals which accounts for about 70% of the total freshwater withdrawals in the hirmand catchment. in recent years, water shortages have subjected agriculture and environment sectors to difficulties in the hirmand catchment. in this study, the aim is to present a system dynamics model (sdm) to evaluate the delivered water demand and the unmet water demand. therefore, first, the water resources system of the hirmand catchment was modeled in the software of vensim, and water supply and demand were afterwar simulated. having considered the ongoing legislation and policies, as well as regional plans, the current and future status of the system were delineated using varied scenarios. the results showed that the implementation of the 46.000-hectare agricultural project causes an annual water shortage of 415.930 million m3 in the agricultural lands outside the project scope. besides, the implementation of the second line of the water transfer project - aimed to deliver water to zahedan - will intensify the water shortage in the agricultural sector specifically to the peripheral lands outside the plan by 9.324 million m3/year. the plan will also exacerbate the water shortage in the environmental sector by 6 million m3/year. based on the results, saving up to 20% water in the drinking sector will increase water supply in the agricultural and environment sectors respectively by 3.215 and 2 million m3/year. if the current water allocation policy continues, spreading the particulate matter is inevitable, as a result. to protect the environment of the hirmand catchment, giving the agriculture and environment sectors the same priority in the upper hand policies is emphatically recommended.