منشاء یابی گرد و غبار با استفاده از نسبت یون ها و مرفولوژی ذرات در نیمه غربی ایران

پدیده گرد و غبار در نیمه غربی ایران معضلات محیط زیستی زیادی به بار آورده، بنابراین شناخت جنبه‌های کمی و کیفی آن ضروری است. این تحقیق به بررسی نسبت یون‌ها و مرفولوژی ذرات گرد و غبار با هدف تعیین منابع احتمالی دخیل در ایجاد گرد و غبار می‌پردازد. نمونه‌‌برداری بمدت یک‌‌ سال در شهرهای سنندج، خرم آباد و اندیمشک به روش غیرفعال صورت گرفت. مقادیر سنجش شده بوسیله ic با استفاده از نسبت‌های cl-/na+، mg^2+/na+ و no3-/so4^2- ارزیابی شدند. آنالیز داده‌ها با نرم ‌افزارهای spss-ver23 وexcel-2016 انجام پذیرفت. نتایج نشان داد کلسیم میانگین درصد بیشتری نسبت به سایر کاتیون‌ها در سه ایستگاه (5/488 %، 4/444 %،3/684 %) دارد. آنیون‌ها در سه ایستگاه میانگین درصد مشابهی داشتند. بالا بودن درصد یون‌ها موید منشا خاکزاد و نقش رسوبات تبخیری در پدیده گرد‌ و‌ غبار می‌باشد. میانگین نسبت cl-/na+ در ایستگاه‌های سنندج و اندیمشک (0/815، 0/432) کمتر از استاندارد منابع دریایی (1/17) بدست آمد. نسبت mg^2+/na+ در سه ایستگاه بالاتر از حد استاندارد منابع دریایی بود (0/23). بررسی نسبت یون‌ها نشان داد ذرات گرد و غبار از بسترهای خشک شده منابع آبی (مناطق تولید گرد و غبار فرامرزی و داخلی) که با خشکسالی از بین رفته‌اند منشا گرفته‌اند و در مسیر انتقال، بوسیله جریان هوا ترکیب یون‌ها بواسطه ترکیب با عوامل مختلف دچار تغییرات، واکنش‌ها و نوساناتی گردیده است. اندازه ذرات گرد‌ و غبار با دور شدن از منبع شکل گیری آن‌ها (غبارهای فرامرزی) تمایل به ریز شدن داشتند. بطوریکه میانگین اندازه ذرات در سنندج 7/9، خرم آباد 8/9 و اندیمشک 10/6 میکرومتر بود. مرفولوژی ذرات در سه ایستگاه به شکل کروی، نیمه ‌کروی و زاویه ‌دار بود.

detecting origin of dust-fall using ions ratio and morphology of the particles in western iran

the phenomenon of dust has caused many environmental problems in the western half of iran. therefore, recognition of this phenomenon from two aspects of quantity and quality is necessary. this study investigates the ions ratios as well as the morphology of dust particles in order to determine the possible sources involved in dust-fall. sampling was carried out for one year through the passive method in sanandaj, khorramabad and andimeshk cities.the measured components using ion chromatography were evaluated by cl-/na+, mg2+/na+, and no3-/so42- ratios.the resulted data were also analyzed using exel-2016 and spss-ver 23 softwares. the results showed that calcium ion has got more percentage average in comparison with other cations in the three stations (3.684%, 5.488%, 4.444%). an-ions have similar average percentages for the three stations. high percentages of ions in dust-fall confirm soil origin and role of evaporites in dust-fall phenomenon. average of cl-/na+ in sanandaj and andimeshk stations (0.432, 0.815) were found to be less than seawater standards (1.17). mg2+/na+ ratio was higher than the standard of seawater ratio (0.23) for the three stations. investigation of ratios of the measured ions also showed that dust-fall particles are originated from drylands (transboundary and inland dust production areas) particularly wetlands currently dried because of drought condition and during transportation, by air flows admixtion of ions by different actions are face changes, reactions , and fluctuations. the size of dust were likely to get small by diverging of their shaping origians (transboundary dusts).so the average of dusts size were sanandaj 7.9, khorramabad 8.9 , and andimeshk 10.6 micrometer. morphology of the particles was round sphere, semi-sphere , and angular shapes.