ارزیابی پایداری محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی محصولات زراعی (مطالعه موردی: شهرستان گرگان)

با توجه به اهمیت مسائل محیط‌زیستی در کنار ثبات اقتصادی و عدالت اجتماعی، مساله پایداری در کشاورزی اهمیت یافته که از ارکان‌ توسعه پایدار به شمار می‌آید. در این پژوهش پایداری اجتماعی، محیط‌زیستی و اقتصادی در مقیاس منطقه‌ای در شهرستان گرگان با استفاده از روش تصمیم‌گیری چندمعیاره بررسی گردید. آمار و اطلاعات موردنیاز از مدیریت جهادکشاورزی شهرستان گرگان و تکمیل پرسشنامه از 110 کشاورز به‌دست آمد. همچنین، برای وزن‌دهی معیارها و زیرمعیارهای تعیین‌کننده پایداری از نظرات متخصصان محیط‌زیست، اقتصادکشاورزی، ترویج کشاورزی، گیاهپزشکی و زراعت استفاده شد. وزن معیارهای پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی بر اساس نظر متخصصان به ترتیب 0.35، 0.25 و 0.40 در پایداری کل در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج، شاخص‌های کودها، آفت‌کش‌ها، مصرف آب، ماشین‌آلات و سن کشاورزان اثر منفی و تحصیلات، اندازه خانوار، اشتغال‌زایی کشاورزی، ارزش و حاشیه ناخالص محصول اثر مثبت بر پایداری دارند. سیب‌زمینی با وزن 0.276 به عنوان محصول پایدارتر انتخاب شد. گندم، برنج و سویا به ترتیب با وزن 0.249، 0.245 و 0.23 در اولویت‌های بعدی هستند. براساس معیارهای اجتماعی، محیط‌زیستی و اقتصادی به ترتیب، برنج با نمره 0.266،گندم با نمره 0.421 و سیب-زمینی با 0.412 بالاترین پایداری را داشتند. بعلاوه، پایداری محیط‌زیستی بیشتر از پایداری اقتصادی و اجتماعی است. بر اساس تحلیل حساسیت عملکرد، پایداری با افزایش وزن معیار محیط‌زیستی تا سطح 0.46 پایداری گندم افزایش خواهد یافت. همچنین، با افزایش وزن معیارهای اقتصادی و اجتماعی تغییری در اولویت‌بندی محصولات انجام نمی‌شود. براساس نتایج، پیشنهاد می‌شود برای افزایش پایداری ارقامی با عملکرد بالاتر برای محصولات و راهکارهای بیولوژیکی برای دفع آفات استفاده شود.

evaluation of environmental, economic and social sustainability of crops (case study: gorgan county)

the aim of this research is to assess and compare the sustainability of agricultural products at the regional level in gorgan county. in this study to assess agricultural sustainability, data are collected by using face to face questionnaires (110) and gorgan agriculture-jahad management. also, for weighting the criteria and sub-criteria determining sustainability were used views of the specialist in agricultural economics, agricultural extension and education, environment and agronomy. the weight of sustainability criteria (economic, social and environment) based on specialist views were considered 0.35, 0.25 and 0.4 respectively. the results indicated that potato with a score of 0.276 is the most sustainable crop. in addition, wheat, rice and irrigated soybean respectively with the scores of 0.249, 0.245, and 0.23 are in the next priorities. also, according to the social indicator, rice with a score of 0.266, according to the environmental indicator, irrigated wheat with a score of 0.421 and according to economic indicator; potato with a score of 0.412 had the highest sustainability level. generally, economic sustainability was lower than social and environmental sustainability in the agronomy sector in gorgan county. based on the performance sensitivity analysis of sustainability by changing the weights of the environmental criteria over 0.46, the sustainability level of irrigated wheat will increase. regarding research results to increase the sustainability level suggest the selection species with higher yield and the biologic strategies for pest management.