بررسی اثر آشفتگی‌های اقتصادی- اجتماعی ناشی از فعالیتهای انسانی بر عملکرد بوم شناختی سیمای سرزمین با استفاده از شاخص(hannp) (منطقه مورد مطالعه: استان قزوین)

پایداری به عنوان نقطه عطف ارتباط متقابل و موزون جامعه و طبیعت موجب شد تا محیط زیست به عنوان بعد سوم در کنار اقتصاد و اجتماع ایفای نقش کند. در حال حاضر یکی از بزرگترین مشکلات محققین حوزه پایداری، شناسایی شاخص‌های مناسب برای مطالعه‌ی روابط و همکنش‌های بین جامعه و طبیعت است. محاسبه جریان ماده و انرژی (mefa) براساس رویکرد متابولیسم اقتصادی- اجتماعی، چارچوب تحلیلی مهمی برای هم‌کنشی جامعه و طبیعت ارائه می‌کند. این مطالعه با هدف ارزیابی میزان آشفتگی انسان ساز، با استفاده از شاخص تصرف انسانی تولید اولیه خالص (hannp) و ارائه روش‌شناسی مربوط به آن و سنجش اثر ساختار سیمای سرزمین در جریان ماده و انرژی و نقشی که در عملکرد سیمای سرزمین دارد، انجام شده است. شاخص hanpp به‌عنوان یکی از شاخص‌های mefa به دلیل کارایی در مقیاس‌های متنوع از جهانی تا ناحیه‌ای، مورد توجه پژوهشگران مختلف قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان داد استان قزوین به طور بالقوه دارای تولید اولیه خالصی برابر با 90.658 میلیون گیگاژول است و این در حالی است که تنها 34.552 میلیون گیگاژول از این توان را به توان بالفعل تبدیل می‌کند. از مقدار انرژی تولید شده در استان قزوین تنها 9.446 میلیون مگاژول جهت تامین نیاز تنوع زیستی در طبیعت باقی می‌ماند و بقیه توسط انسان برداشت و وارد سیستم اجتماعی می شود. در نتیجه تنها 10.42 درصد از توان بالقوه استان قزوین صرف تنوع زیستی شده و بقیه یا توسط انسان نابود و یا مصرف می‌گردد. از نتایج این تحقیق می‌تواند برای کسب بینش سیستمی از سیمای سرزمین و تحلیل سیستم‌های اجتماعی-بوم‌شناختی استفاده نمود. همچنین این نتایج می تواند به تصمیم گیران استانی به منظور بازچینش فعالیتها در سرزمین در راستای تحقق توسعه پایدار کمک نماید.

investigating the effect of socio-economic disturbance resulting from human activities on landscape ecological function using hanpp index (case study: qazvin province)

sustainability as a turning point in the reciprocal and harmonious relationship between society and nature has made the environment as a third dimension to play the role, alongside with economics and society. one of the important problems for scientists at present is to identify the suitable indicators to make decisions and to study the relationships and interactions between society and nature. material and energy flow accounting (mefa) based on socioeconomic metabolism approach provides an important analytical framework for the interaction of society and nature. this research aimed on evaluating the human disturbance using human appropriation of net primary production (hanpp) and its methodology as well as the effect of landscape structure on energy flows which effects landscape function. hanpp as one of the mefa indicators has gotten more attention of various researchers due to its function on a variety of global to local scales. the results of this study showed that qazvin province has 90.658 million gj net primary production potential (npp0) and from this potential, the real production is only 34.552 million gj nppact. as a matter of fact, only 9.446 million gj remain in nature as nppuh to meet the biodiversity needs from nppact in qazvin province, and the rest are harvested by humans and entered in the social system as npph. as a result, just 10.42% of qazvin’s potential net primary production is spent on biodiversity and the rest is either destroyed or consumed by humans. the results of this study can be used to gain a systematic insight into landscape and socio-ecological system analysis in order to preserve biodiversity needs, along with human needs.