تاثیر میزان حفاظت بر تنوع گونه‌ای گیاهان دارویی در مناطق حفاظت شده حاشیه پارک ملی گلستان

نوع مدیریت و شدت بهره برداری از مناطق حفاظت‌شده ممکن است بر تنوع گیاهان مناطق حفاظت شده تاثیرگذار باشد. ازاین‌رو در این پژوهش مناطق حفاظت‌شده در مجاورت 3روستای دشت، رباط‌قره‌بیل و چشمه‌خان، به ترتیب با بهره برداری اصلی توسط انسان، دام های اهلی و وحوش، در حاشیه پارک ملی گلستان انتخاب شد. در هر منطقه با استقرار 3پلات ویتاکر تعدیل‌شده در اردیبهشت‌ماه سال 1397 تعداد گونه‌های موجود و درصد پوشش آن‌ها ثبت شد. در داخل هر پلات 1000 متربعی ویتاکر، 3 کوادرات 100 مترمربعی، 6 کوادرات 10 مترمربعی و 30 کوادرات 1 مترمربعی مستقر شد. بیشترین تنوع گونه‌ای و تنوع گیاهان دارویی در روستای دشت و کم‌ترین مقدار در روستای چشمه‌خان مشاهده شد. چرای دام در روستای چشمه‌خان باعث شد تا درصد گیاهان دارویی نسبت به‌کل گیاهان 7درصد بیشتر از سایر روستاها باشد، اما اکثر گیاهان دارویی آن از گونه های یکساله و کم ارزش از نظر دارویی نظیر adonis flammea و papaver rhoeas بودند. در مقابل در روستای دشت که بهره برداری اندکی توسط انسان انجام می شد و بهره‌برداری توسط دام های اهلی ممنوع و حضور وحوش بسیار محدود بود، بیشترین تعداد گونه های دارویی و با ارزش و پرمصرف و نیز گونه های دارویی اندمیک مانند depressa centaura و cleome colatoides مشاهده شد. بطور کلی براساس نتایج این تحقیق، چرای دام های اهلی، علاوه بر کاهش تنوع گیاهی کل، باعث کاهش تنوع گیاهان دارویی با ارزش مرتع می شود و اثرات منفی ان از چرای وحوش بیشتر است. باشناسایی مراتعی که دارای گیاهان دارویی باارزش هستند و همچنین ایجاد تمهیدات لازم برای حفاظت از آنها می توان از انقراض این گیاهان جلوگیری کرد.

the effect of conservation rate and types of utilization on species diversity and flora composition of medicinal plants in protected areas close to golestan national park

management methods and utilization levels may significantly affect species diversity in the protected regions. therefore in this research, 3 protected sites were selected in the marginal rural areas at the eastern edge of golestan national park, iran. dasht, chashmehkhan and robat gharebill villages were respectively under use by human, livestock and wildlife. in may 2018, 3 modified whitaker plots were established. each plot included 3 quadrates of 100 m2, 6 quadrates of 10 m2 and 30 quadrates of 1 m2. total plant diversity and diversity of medicinal plants were highest in dasht and lowest in chshmehkhan sites. intense livestock grazing in cheshmehkhan led to higher (27%) proportion of medicinal plants, but the plant species were mainly annuals and spiny with low medicinal values. in contrast, highest number of valuable medicinal plants and high number of endemic species were in dasht site, where slight utilization were done by local inhabitants. in conclusion, livestock grazing may lead to the highest negative impacts on reducing diversity of total plants and medicinal plants as compared to the wildlife and human use.