ارزیابی عملکرد مدل‌های هیدرولوژیکی gr4j، gr2m وgr1a در شبیه‌سازی رواناب حوزه آبخیز سیلاخور لرستان

در سال‌های اخیر، وضعیت سیلابی بودن سرشاخه‌های دز در استان لرستان افزایش‌یافته است. این امر به‌دلیل عوامل مختلفی ازجمله تغییراقلیم، کاهش پوشش گیاهی و افزایش ساخت‌وساز در حریم رودخانه‌ها است. در سال 1401، چندین بار در سرشاخه‌های دز در استان لرستان، سیل اتفاق افتاد. این سیل‌ها باعث خسارات جانی و مالی زیادی شدند. مدل‌های مفهومی جهانی بیش از دو دهه است که توسعه‌یافته‌اند و اثربخشی آن‌ها در شبیه‌سازی جریان رودخانه به اثبات رسیده است. در این مطالعه با استفاده از سه مدل روزانه (gr4j)، ماهانه (gr2m) و سالانه (gr1a) به شبیه‌سازی بارش-رواناب حوزه‌ آبخیز سیلاخور-رحیم‌آباد پرداخته شد. به‌منظور ارزیابی عملکرد مدل، در طول دوره‌های واسنجی و اعتبارسنجی، از معیارهای ارزیابی نش- ساتکلیف (nash)، مجذور میانگین مربعات خطا (rmse) و خطای کل در حجم جریان (bias) استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده کاملاً معنی‌دار بودند. مدل gr1a در هر دو دوره‌ واسنجی و اعتبارسنجی به ترتیب دارای ضرایب نش 1/86 و 7/71 می‌باشد، لذا این مدل دارای عملکرد خیلی خوب می‌باشد. برای دو مدل gr2m و gr4j نیز ضرایب نش در دو دوره‌ی واسنجی و اعتبارسنجی به ترتیب برابر با 7/76، 2/70 و 4/61، 2/86 می‌باشند که بیانگر عملکرد خیلی‌خوب این مدل‌ها در شبیه‌سازی بارش-رواناب می‌باشد. لیکن با توجه به مطلوب بودن دو معیار ارزیابی، یعنی rmse و bias در مدل gr1a، این نتیجه حاصل می‌شود که مدل gr1a عملکرد بهتری در شبیه‌سازی بارش- رواناب داشت. درنهایت نتایج حاصل بیانگر این است که مدل‌های مفهومی gr4j، gr2m و gr1a مدل‌های مناسبی برای شبیه‌سازی جریان در حوزه‌ آبخیز سیلاخور-رحیم‌آباد می‌باشند.

evaluation of the performance of gr4j, gr2m, and gr1a hydrological models in simulating runoff in the silakhor watershed of lorestan province

in recent years, the flood situation of headwaters of the dez river in lorestan province has increased. this is due to various factors such as climate change, reduction of vegetation cover, and increase in construction in the riparian zone. in 2022, floods occurred several times in the dez headwaters in lorestan province. these floods caused significant damage to life and property. global conceptual models have been developed for more than two decades and their effectiveness in simulating streamflow has been proven. in this study, simulation of runoff rainfall in silakhor-rahimabad watershed was done using three daily (gr4j), monthly (gr2m) and annual (gr1a) models. the nash-sutcliffe (nash), root mean square error (rmse), and bias criteria were used to evaluate the model performance during the calibration and validation periods. the obtained results were highly significant. the gr1a model has nash coefficients of 86.1 and 71.7 in both calibration and validation periods, respectively, so this model has a very good performance. for the other two models, the gr2m model and the gr4j model, the nash coefficients in the two calibration and validation periods are 76.7, 70.2 and 61.4, 86.2, respectively. these coefficients also indicate the good and very good performance of these models in rainfall-runoff simulation. however, considering the satisfactory performance of the two evaluation criteria, rmse and bias, in the gr1a model, it can be concluded that the gr1a model had a better performance in simulating rainfall-runoff. finally, the obtained results indicate that the gr4j, gr2m and gr1a conceptual models are suitable models for simulating the streamflow in the silakhor-rahimabad watershed.