تحلیل عاملی و مدل سازی مکانی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی دشت ارسنجان استان فارس

منبع اصلی آب دشت ارسنجان آب زیرزمینی بوده که در گذشته با کاریز و اکنون با چاه‌های پرشمار در حال بهره‌برداری است. برای آگاهی از شرایط کیفی این منابع، روش‌های تحلیل آماری چندمتغیره و میان‌یابی در سه سال با بارندگی متفاوت به کار گرفته شد. تحلیل عاملی شاخص‌های کلیدی کیفیت آب زیرزمینی را تعیین نمود و نقشه‌سازی با روش‌های میان‌یابی انجام شد. نقشه‌های تولید شده با استفاده از روش بهینه‌سازی جنک طبقه‌بندی و مساحت هر طبقه در هر سال محاسبه شد. بر اساس نتایج تحلیل عاملی، هدایت الکتریکی (ec)، سختی کل (th) و غلظت سدیم به ترتیب با بار عاملی 0/843، 0/889 و 0/991 انتخاب شدند. روش میان‌یابی rbf برای پارامتر سدیم، در هر سه سال مورد مطالعه مناسب بود. برای پارامترهای قابلیت هدایت الکتریکی و سختی کل در سال‌های 1394 و 95 روش rbf-mq و در سال 1397 روش lip کمترین خطا را داشتند. نقشه‌سازی تغییرات مکانی سه پارامتر یاد شده نشان داد در سال 1395 که بارندگی کمتر از میانگین بوده، مساحت مناطق با مقادیر کم کاهش یافته است. پارامتر غلظت سدیم بدلیل کمیت و کیفیت تغییرات آن پتانسیل مناسبی برای کاربرد به عنوان نشانگر تغییرات کیفیت آب زیرزمینی در پاسخ به عوامل اقلیمی یاا مدیریتی دارد. به طور کلی پیشنهاد می‌شود در تحلیل کیفیت آب زیرزمینی دشت ارسنجان، عامل مجاورت با دریاچه شور بختگان، علاوه بر عوامل مرتبط با اقلیم و حوزه آبخیز باید در نظر گرفته شود.

factor analysis and zoning of qualitative parameters of groundwater resources in arsanjan plain, fars province

the main source of water in the arsanjan plain is underground water, which has been exploited in the past with aqueduct and now with numerous wells. for knowing about the quality conditions of these sources; multivariate statistical analysis and interpolation methods were used in three years with different rainfall. factor analysis determined the key indicators of underground water quality and mapping was done with interpolation methods. the maps were classified using the jenks optimization method of classification and the area of each class in each year calculated. based on the results of factor analysis, ec, th and sodium concentration were selected with factor loadings of 0.843, 0.889 and 0.991, respectively. the rbf interpolation method for the sodium parameter was suitable in all three years of the study. for parameters of ec and th, rbf-mq method and lip method had the least error in 2014 and 2015. mapping spatial changes of the three mentioned parameters showed that in 2015, when the rainfall was lower than the average, the area of the regions with low values decreased. due to the quantity and quality of its changes, sodium concentration parameter has a good potential to be used as an indicator of changes of the quality of underground water in response to climatic or management factors. in general, it is suggested that in assessment of the groundwater quality of arsanjan plain, the proximity factor to bakhtegan salt lake, in addition to factors related to climate and watershed, should be considered.