مقایسه وضعیت و مدیریت مرتع قبل و بعد از جایگزینی روش ارزیابی وضعیت خاک با فاکتور خاک روش چهار فاکتوری در مراتع پشتکوه مازندران

هدف این تحقیق، مقایسه وضعیت و مدیریت مرتع قبل و بعد از جایگزینی روش ارزیابی وضعیت خاک در فاکتور خاک روش چهار فاکتوری به‌منظور تعیین مناسب‌ترین روش وضعیت مرتع بود. ارزیابی وضعیت مرتع برای هر دو حالت در مراتع پشتکوه مازندران انجام شد و سپس وضعیت، روش‌های مرتع‌داری و برنامه‌های مدیریتی و اصلاحی آن‌ها پیشنهاد و با یکدیگر مقایسه گردید. نتایج ارزیابی وضعیت مرتع قبل از جایگزینی روش ارزیابی وضعیت خاک در فاکتور خاک‌نشان داد که مراتع، وضعیت فقیروخیلی فقیر با گرایش منفی داشتند و روش مرتع‌داری مصنوعی و برنامه‌های اصلاح و احیایی، کپه کاری و بذرپاشی پیشنهاد گردید. نتایج ارزیابی وضعیت مرتع بعد از جایگزینی روش ارزیابی وضعیت خاک در فاکتور خاک‌نشان داد که وضعیت مرتع، در کلاس متوسط و فقیر قرار گرفتند که به ترتیب روش مرتع‌داری طبیعی و مصنوعی برای آن‌ها پیشنهاد گردید. برای روش مرتع‌داری طبیعی، سیستم‌های چرائی تناوبی- تاخیری و تناوبی-استراحتی بر اساس امتیاز وضعیت متوسط مرتع پیشنهاد گردید و برنامه‌های اصلاحی روش مرتع‌داری مصنوعی تغییر نکرده است و همانند روش قبلی است. نتیجه مقایسه تجزیه‌وتحلیل آماری توسط آزمون مقایسه میانگین ها ( t-test ) نشان داد که میانگین امتیازهای عامل خاک و وضعیت عامل خاک و وضعیت قبل و بعد از تغییر به ترتیب 5/833 و 12/203 برای خاک و برای وضعیت به ترتیب 21/983 و 28/353 می باشد. بنابراین امتیاز عامل خاک و وضعیت بعد از تعدیل بسبت به قبل 6/37 افزایش نشان می دهد.همچنین نتایج آزمون نشان داد که بین میانگین امتیاز فاکتور خاک قبل و بعد جایگزینی در فاصله اطمینان 95درصد تفاوت معنی‌داری وجود داشت اما بین میانگین امتیاز وضعیت مرتع، تفاوت معنی‌داری وجود نداشت که علت آن شاید ثابت بودن امتیاز سایر فاکتورهای روش چهار فاکتوری بوده باشد. طبق نتایج به دست آمده روش چهار فاکتوری تغییر یافته فاکتور خاک در مقایسه با روش چهار فاکتوری تغییرنیافته، وضعیت مرتع را یک طبقه بالاتر نشان داده است. نتیجه کلی اینکه، کاربرد روش چهار فاکتوری تغییر یافته فاکتور خاک، به علت تعداد و تنوع شاخص های خاک، جنبه کمی بودن شاخص ها و تاثیر گذاری مستقیم و یا غیر مستقیم آن ها بر ویژگی های اکوسیستم مرتع، می تواند دامنه وسیعی از اطلاعات را دوباره کارکرد خام مرتع ارائه دهد لذا می‌تواند به‌عنوان یک روش مبتنی بر ارزیابی کمی-کیفی برای شناخت ویژگی‌های عملکردی و ساختاری اکوسیستم‌ها استفاده شود.

comparison of range condition and management before and after replacing soil condition assessment method with soil factor of four-factor method in poshtkuh rangelands of mazandaran

condition is one of the important factors in the evaluation of rangeland ecosystems, through which appropriate solutions can be provided in the management and operation of rangeland. the purpose of this study was to compare the condition and management of rangeland before and after replacing the soil condition assessment method in the soil factor of the four-factor method in order to determine the most appropriate method of range condition. range condition assessment was performed for both conditions in poshtkuh rangelands of mazandaran, and then the condition and methods of range management and their management and improvement projects were proposed and compared with each other. the results of range condition assessment before replacing the soil condition assessment method in soil factor showed that rangelands had poor and very poor condition with a negative trend and artificial range management method and rehabilitation programs such as pit-seeding and seeding were proposed. the results of range condition assessment after replacing the soil condition assessment method in the soil factor showed that the range condition was in the fair and poor condition class, for which natural and artificial range management methods were proposed, respectively. for natural range management practices, rotational-deferment and rotational-rest grazing systems were suggested based on range condition score, and improvement plans of artificial range management practice have not changed and are the same as the previous method. the results of comparing the statistical analysis by means of comparative test (t-test) showed that the mean scores of soil factor and condition before and after the change were 5.833 and 12.203 for soil and 21.983 and 28.353 for condition, respectively. therefore, the soil factor and range condition scores after adjustment showed an increase of 6.37 compared to before. also, the test results showed that there was a significant difference between the mean soil factor score before and after replacement in the 95% confidence interval, but there was no significant difference between the average range condition score, which may be due to the constant score of other four-factor method. according to the obtained results, the changed four-factor method of soil factor compared to the unchanged four-factor method has shown the condition of the rangeland as a higher class. the general conclusion is that the application of the changed four-factor method of soil factor, due to the number and variety of soil indices, the quantitative aspect of indices and their direct or indirect impact on the characteristics of rangeland ecosystem, can provide a wide range of information about rangeland soil function. therefore, it can be used as a method based on quantitative-qualitative evaluation to identify the functional and structural characteristics of ecosystems. this method, despite, leads to accurate determination of range condition, range management practices and improvement programs. but, compared to the existing methods, a lot of time and costs is spent and it can be justified considering he importance of achieving proper management of rangeland ecosystems.