تجزیه و تحلیل توسعه باغات دیم در اراضی شیب‌دار در دو منطقه خشک و مدیترانه ای

فعالیت‌های انسانی در گستره های منابع طبیعی بر پایداری یا ناپایداری زیست بوم ها تاثیرگذار هستند. بنابراین تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به این فعالیت‌ها می تواند نقش محوری در ارزیابی مسائل و مشکلات محیط‌زیستی ایفا کند و بر پایه نتایج به دست آمده، برای توسعه پایدار برنامه ریزی کرد. این پژوهش با هدف تجزیه و تحلیل فعالیت‌های انسانی در حوزه آبخیز برای بررسی توسعه باغات دیم در اراضی شیبدار و پایدار یا ناپایدار بودن فعالیت های مربوطه انجام شده است. برای این منظور در دو منطقه خشک (بیرجند) و مدیترانه ای (خلخال) مطالعات میدانی به عمل آمد . بر خلاف انتظار در منطقه خشک با حدود 170 میلیمتر بارش، احداث باغات، پیروزمند و همراه با توسعه پایدار بود و در منطقه مدیترانه ای با بیش از 350 میلی متر بارش این طرح، شکست خورده و ناپایدار ارزیابی گردید. از مهمترین عوامل پیروزمندی این طرح در منطقه خشک، برخورداری از دانش بومی در ایجاد بندسارها در مناطق مناسب با جمع‌آوری روان‌آب و رسوبات، با توجه به مواد مادری و خاک حاصل از آن بود. در مقابل، نبود دانش بومی ویا دانش رسمی در منطقه مدیترانه ای و به دنبال آن عدم توجه به محدودیت‌های ‌خاک که برخی متاثر از مواد مادری است، از دلایل اصلی شکست طرح در این منطقه می‌باشد. برای مدیریت پایدار باید به دانش بومی در کنار دانش رسمی توجه ویژه ای داشت تا بر پایه توان اکولوژیک منطقه بتوان تصمیم گیری، برنامه ریزی و مدیریت بهینه برای انجام فعالیت های انسانی را به عمل آورد.

analysis of rainfed orchard development in sloping lands in the two arid and mediterranean regions

human activities in the range of natural resources affect the sustainability or instability of ecosystems. therefore, data interpretation and analysis related to these activities can play a pivotal role in assessing environmental issues and problems. based on the results, then can plan for the sustainable development of natural resources and their optimal management. the aim of this study was to analyze human activities in the watershed to investigate the development of rainfed orchards on sloping lands and the stability or instability of related activities. for this purpose, field studies were conducted in two regions of arid (birjand) and mediterranean (khalkhal) and the impact of the orchard estabilishment on the lands of these regions was analyzed. contrary to expectations, in the arid region with about 170 mm of rainfall, the orchard estabilishment was successful and accompanied by sustainable development, and in the mediterranean region with more than 350 mm of rainfall, this project was considered failed and unstable. one of the most important factors for the success of this project in the arid region was having indigenous knowledge in creating dams in suitable areas by collecting runoff and sediments, according to the parent materials and the resulting soil. in contrast, the lack of indigenous or formal knowledge in the mediterranean region, followed by a lack of attention to soil constraints, some of which are affected by parent materials, is one of the main reasons for the failure of the project in this region. based on the results, it can be said that for sustainable management of soil and water resources and achieving sustainable development, special attention should be paid to indigenous knowledge along with formal knowledge so that based on the ecological potential of the region can be optimal decision, planning and management for human activities.