انتخاب چارچوب تحلیل نظام یکپارچۀ اجتماعی-اکولوژیک کشاورزان بهره‌بردار از منابع آب زیرزمینی یک آبخوان: کاربست مدل تصمیم‌گیری کوپراس

سیاستگذاری های حفاظت از منابع طبیعی در رویکرد مدیریت سنتی، بر سازگارسازی نظام اکولوژیک با اهداف افزایش تولید و رشد اقتصادی متمرکز گردیده اند که موجب افزایش تخریب منابع طبیعی شده اند. بهره گیری پایدار از منابع طبیعی، در گرو شناخت وابستگی های متقابل و درونی نظام های اجتماعی و اکولوژیکی و ظرفیت آن ها برای تامین خدمات مورد نیاز می باشد. بنابراین، نیاز به بازاندیشی و تغییر به رویکرد مدیریت سیستمی نظام اجتماعی – اکولوژیک می باشد که به نقش ذینفعان مختلف در طرح ریزی و اجرای اهداف و برنامه های حفاظت منابع طبیعی تاکید می کند تا از این طریق علاوه بر حفظ منافع انسانی، زمینۀ حفاظت پایدار منابع طبیعی نیز فراهم شود. از این رو، این مقاله بر آن است که با اتخاذ رویکرد نظام اجتماعی-اکولوژیک، به بررسی و تحلیل واقع بینانه از تعاملات کشاورزان با سیستم منابع مشترک آب زیرزمینی یک آبخوان، بپردازد. قدم اول، انتخاب بهترین چارچوب تحلیل نظام اجتماعی – اکولوژیک (ses) از میان چارچوب های متعدد تحلیل ses در مطالعات تجربی مختلف است. بنابراین، هدف این تحقیق انتخاب بهترین چارچوب تحلیل ses به منظور بررسی و تحلیل ابعاد انسانی در سازگاری با سیستم منابع مشترک آب زیرزمینی یک آبخوان بود. جامعۀ آماری پژوهش، مشتمل بر متخصصان و اعضای هیات علمی دارای تجربه و تخصص در زمینۀ نظام های اجتماعی – اکولوژیک (ses) بود که به طور هدفمند 11 نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه ای در دو بخش مقایسات زوجی معیارهای تصمیم گیری و تعیین اهمیت چارچوب های تحلیل ses بر اساس هر یک از معیارهای مورد مطالعه بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک کوپراس (ارزیابی تناسب جامع گزینه ها) استفاده شد. نتایج نشان داد که از میان معیارهای تصمیم گیری شامل معیار قابلیت شناسایی عامل ناپایدارکننده سیستم، میزان پی‍‍چیدگی مولفه های نظری، برابری توجه به دو نظام انسان و محیط زیست، توانایی پیش بینی آینده بر مبنای روابط فعلی، قابلیت عملیاتی شدن برای مدیریت منابع مشترک، عینیت پذیری در شرایط محلی (قابلیت شبیه سازی) و شناسایی تصمیم گیران کلیدی، معیار قابلیت شناسایی عامل ناپایدارکنندۀ سیستم با وزن نسبی 0.217 دارای ارجحیت بیشتری از سایر معیارهای مورد مطالعه است. به علاوه، چارچوب نظام اجتماعی – اکولوژیک استروم (sesf) از نگاه صاحبنظران به عنوان بهترین چارچوب تحلیل ابعاد انسانی در سازگاری با سیستم هیدرولوژیکی یک آبخوان در میان چارچوب های موجود است. این چارچوب می تواند در جهت شناخت، پیش بینی و مدلسازی کمّی تعاملات میان فعالیت های انسانی با منابع آب زیرزمینی و اتخاذ استراتژی های مدیریتی کارآمد با هدف پایداری منابع آب زیرزمینی یک آبخوان به کار رود.

Selecting a Framework for Analyzing the Integrated SocioEcological System of Farmers Exploiting the Groundwater Resources of an Aquifer: Applying COPRAS Decision Model

sustainable exploitation of natural resources depends on recognizing the interdependencies, internal social and ecological systems and their capacity to provide the required services. Therefore, there is a need to rethink and change the approach to systemic management of the socialecological system, which emphasizes the role of various stakeholders in planning and implementing natural resource conservation goals and programs, so that preserving human interests, in addition, sustainable natural resource conservation also be provided. Different frameworks for analyzing socialecological systems (SES) have been employed in empirical studies. This study was aimed to select the most related frameworks for analyzing socialecological systems (SES) to investigate and analyze the human dimension in consistency with groundwater as a commonpool resource system in aquifer. The study population consisted of experts and faculty members with experience and expertise in the field of socialecological systems (SES) which selected 11 cases by purposive sampling technique. Research tool was a questionnaire consisting of two parts: pairwise comparisons of decision criteria and determining the relative importance of Frameworks for analyzing socialecological systems (SES) based on each of the studied criteria. COPRAS (Complex Proportional Assessment of alternatives) technique was used to analyze the data. The results of this study indicate that, among the decision criteria, capability to detect unsustainable making factor of the system with a relative weighting 0.217 has highestpriority than the other criteria studied. Furthermore, the SocialEcological System framework (SESF) is the most related framework for analyzing the human dimension in adapting to the hydrological system of aquifer.