عوامل اجتماعی- اقتصادی موثر بر مشارکت روستائیان استان قم در اجرای پروژۀ ترسیب کربن

پروژۀ ترسیب کربن از جمله اقدامات مهم بین‌المللی مدیریت منابع طبیعی و کاهش تغییرات اقلیم در دو دهۀ اخیر است که به دنبال مشارکت جوامع روستایی در همۀ مراحل پروژه در جهت دستیابی به اهداف محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی و انسانی بوده است. از آنجایی که عوامل متعددی می توانند بر مشارکت ذی‌نفعان در فعالیت‌های پروژۀ ترسیب کربن موثر باشند، پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی موثر بر مشارکت خانوارهای روستایی استان قم با استفاده از روش‌شناسی پیمایشی با رویکرد توصیفی همبستگی انجام شده است. نمونه‌ای متشکل از 265 خانوار از جامعۀ آماری 840 خانواری موجود در پنج روستای تحت انجام این پروژه با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شد و داده‌ها با به کارگیری روش مصاحبۀ ساختارمند و ابزار پرسشنامه گردآوری و با استفاده از نرم‌افزارهای spss22 و amos تحلیل شدند. نتایج نشان داد، مردم در سطوح پایین مشارکت اعم از مشورت کارشناسان با اعضای شورا و بزرگان روستا دخالت بالایی داده شده بودند، در حالی که در سطوح بالای مشارکت، همچون شروع خودجوش پروژه‌ها توسط مردم، آن ها نقش ضعیفی داشتند. متغیرهایی همچون سرمایه‌های اجتماعی مبتنی بر روابط و اعتمادهای درون جامعه و با کنشگران بیرونی و عضویت تشکل‌های روستایی، برنامه‌های ترویجی، اقدامات اجرا شدۀ اصلاحی احیایی، تنوع‌سازی کشاورزی و غیرکشاورزی پروژه ترسیب کربن، سطح اراضی باغی خانوارها، و سطح درآمد کشاورزی آن‌ها مهم ترین عوامل موثر بر مشارکت خانوارهای روستایی در پروژۀ ترسیب کربن مشخص شدند. ارتقای هر چه بیشتر سرمایه‌های اجتماعی با کمک برنامه‌های ترویجی، همچنین به کارگیری ترکیبی از اقدامات حفاظت‌گرا و تنوع‌ساز معیشت می‌تواند نه تنها مشارکت جوامع روستایی را در پروژه‌های مدیریت منابع طبیعی تقویت کند بلکه موفقیت آن‌ها را نیز بیشتر خواهد کرد.

Socio-Economic Factors Affecting Rural Households’ Participation in Carbon Sequestration Projects in the Qom Province

The Carbon Sequestration Project has been an important international initiative for natural resources management and climate change reduction measures over the past two decades.It has tried to involve rural households in all stages of the project to achieve environmental, economic,social and human goals. A number of factors can affect relevant stakeholders’ participation in carbon sequestration project activities.This study aimed to investigate the socioeconomic factors affecting the participation of rural households in the Qom province, using a survey with a descriptivecorrelational approach. A sample of 265 households out of 840 rural households was selected using a simple random sampling method in five villages where this project was implemented.The data were collected using a structured interview technique by a questionnaire and analyzed using the SPSS22 and AMOS software.The results showed that rural people had highly been involved in the less active participation stages, such as expert consultation with council members and village elders, where as they had poor contribution to the projects through collaborative or spontaneous involvements.The most important factors affecting the participation of rural households in the carbon sequestration project were identified to be variables such as social capitals; extension programs; implemented conservation projects; agricultural and nonagricultural diversification initiatives in carbon sequestration projects; the land area of households’ permanent crop; and their agricultural income.Promoting social capital through extension programs, and applying a combination of conservation and livelihood diversification measures can not only strengthen the participation of rural communities in natural resource management projects but also increase the success of these projects.