بررسی و مقایسۀ عناصر غذایی خاک در کاربری و الگوی کشت مختلف (منطقۀ مطالعاتی: اشتهارد)

کاهش کیفیت و سلامت خاک به دلیل عدم مدیریت مناسب زمین و یا تغییر در کاربری اراضی در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران به یک چالش اساسی تبدیل شده که بر عناصر غذایی خاک نیز تاثیرگذار است. با توجه به اهمیتی که عناصر غذایی در رشد و نمو گیاه دارند، این تحقیق با هدف بررسی و مقایسۀ عناصر غذایی خاک در دو لایۀ سطحی و تحتانی در اراضی کشاورزی منطقۀ اشتهارد صورت گرفت. در ابتدا نقشه‌های مختلف منطقه شامل نقشۀ خاک، طبقات ارتفاعی و کاربری اراضی با استفاده از arcgis 9.3 تهیه شد. چهار کاربری غالب منطقه شامل اراضی باغی (درخت گیلاس با آبیاری قطره‌ای)، زراعت با دو الگوی تک کشتی (گندم آبی) و الگوی چندکشتی (کشت مخلوط با آبیاری قطره‌ای)، مرتع و آیش به عنوان تیمار مورد مطالعه در نظر گرفته شدند. پس از نمونه‌برداری از خاک، عناصر غذایی از جمله ازت، کلسیم، فسفر، منیزیم و پتاسیم در دو عمق سطحی (30-0 سانتیمتر) و تحتانی (60-30 سانتیمتر) بررسی شدند. همچنین فاکتور esp، به‌عنوان فاکتور تخریبی، جهت تعیین نقش اصلاحی یا تخریبی کاربری‌های مختلف در عمق‌های سطحی و تحتانی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آنالیز آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss، نشان‌دهندۀ وجود اختلاف معنی‌دار بین میانگین عناصر غذایی مورد مطالعه بود. نتایج امتیازدهی کاربری‌ها در لایه‌های سطحی و تحتانی نیز نشان داد که کاربری مرتع و اراضی باغی به ترتیب در لایۀ سطحی و تحتانی نقش اصلاحی داشته و اراضی تک‌کشتی در لایۀ تحتانی نقش تخریبی دارد. کاربری آیش نیز بیشترین نقش تخریبی را در لایۀ سطحی و تحتانی دارا بود. به‌طور کلی، با توجه به عناصر غذایی مورد بررسی، اراضی باغی، مرتع و الگوی چندکشتی به ترتیب به‌عنوان مطلوب‌ترین تیمارها و اراضی آیش و تک‌کشتی به‌عنوان نامطلوب‌ترین تیمار شناخته شدند.

Investigation and comparison of soil nutrients under different land uses and crop patterns (Case Study: Eshtehard)

The reduction of soil quality and health due to the lack of proper management or land use change in arid and semiarid regions of Iran has become a major challenge, which affects the nutritional properties of the soil. Regarding to the importance of nutrients in plant growth, the aim of this study was investigation and comparison of soil nutrients under different agricultural land uses in Eshtehard region. At first, different maps of region including soil map, elevation and land use maps were prepared using ArcGIS 9.3. Five land uses including garden lands, monoculture lands, multiple cropping lands, fallow lands and rangelands were recognized as the treatments. After sampling the soil, nutrients including N, Ca, Mg, K, P were measured in two depths of 030 cm and 3060 cm. In addition, the amount of ESP, as a destructive factor, was assessed in order to determine the corrective or destructive role of different land uses. The results of statistical analysis of data using SPSS software showed that there was a significant difference between nutrients average. In addition, the results showed that rangelands and garden lands had the corrective role in surface and deep layers respectively and monoculture lands had destructive role in the deep layer. Follow lands had the most destructive role in both surface and deep layers. Generally, garden lands, rangeland and multiple cropping lands were determined as the most desirable treatments and follow lands and monoculture lands were determined as the most undesirable treatments.