وقایع‌نگاری رسوبات پشت سازه‌های آبخیزداری بر اساس تغییرات عمقی خصوصیات رسوبی (مطالعۀ موردی: حوزۀ آبخیز حسن‌ابدال زنجان)

سن یابی رسوبات به روش های مختلفی صورت می گیرد. در کلیۀ روش ها، سن یابی رسوبات با هزینه های زیاد و با امکانات تحقیقاتی فراوان انجام می شود. هدف از تحقیق حاضر که در حوزۀ آبخیز حسن ابدال زنجان انجام شده این است که نتایج دانه بندی رسوبات با آمار بارندگی تطبیق داده شود و بررسی شود که آیا از طریق دانه بندی و به دست آوردن خصوصیات رسوب و تغییرات آن می توان سن یابی انجام داد یا نه؟ در این تحقیق ابتدا 4 بند سنگی ملاتی انتخاب و در آن ها اقدام به حفر پروفیل گردید. سپس در افق های مختلف هرکدام از پروفیل ها با توجه به تغییر در بافت و رنگ رسوب نمونه برداری انجام شد. نمونه های رسوب به آزمایشگاه انتقال داده شده و دانه بندی رسوبات انجام گردید. نتایج دانه‌بندی با نرم افزار gradistat مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از سوی دیگر آمار درازمدت بارندگی ایستگاه زنجان (آمار 45 ساله) از ادارۀ هواشناسی زنجان تهیه و با استفاده از شاخص pnpi دوره های کم‌آبی و پرآبی تعیین گردید. با توجه به سال احداث سازه ها، سن تقریبی رسوبات هر یک از افق های پروفیل‌های چهارگانه تعیین گردید. نتایج دانه بندی با داده های بارندگی مقایسه شد و نمونه های رسوب با بافت ماسه به دورۀ پرآبی و بافت سیلت به دورۀ کم‌آبی نسبت داده شد. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از انطباق کامل نتایج دانه بندی با شرایط اقلیمی منطقه و تشخیص درست دوره های پرآبی و کم‌آبی با نتایج دانه بندی است. به‌طوری‌که از تعداد 17 نمونه رسوب موجود، در 13 نمونه نتایج حاصل از تعیین دوره های پرآبی و کم‌آبی با استفاده از بافت رسوبات، انطباق کامل با نتایج حاصل از شاخص pnpi دارد. سن رسوبات چهار مخزن رسوب گیر به شرح زیر است: رسوبات پروفیل 1 بین سال های 1384 تا 1390، پروفیل 2 بین سال های 1385 تا 1390، پروفیل 3 بین سال های 1387 تا 1390 و پروفیل 4 بین سال‌های 1387 تا 1390 نهشته شده‌اند. با توجه به تعیین سن هر یک از افق‌ها در پروفیل‌ها، میزان رسوبزائی حوزه آبخیز بالادست سازه در مقاطع زمانی مختلف در دسترس است.

chronology of small dams sediments based on depth changes in sediment characteristics (case study: hasan abdal watershed, zanjan province)

the age determination of sediments is usually performed by different methods, all of them need a lot of cost, effort and research facilities. the goal of this research is to compare the results of sediment granulometery with precipitation data to perform chronology of sediments. in this study four check dams were selected and profiles were drilled in their sediments. then sediment sampling was performed in different horizons based on texture and color of the sediments. granolumetric analyses were performned on samples and the results were analyzed by gradistat software. longterm (45 years) rainfall statistics of zanjan station was obtained from zanjan meteorological office for determination of lowwater and highwater periods using pnpi (percent of normal precipitation index). the results of granolumeteric analyses were compared with the results of rainfall analyses which showed that sandy texture relates to highwater and silty texture to lowwater periods. the results showed that in thirteen samples from seventeen samples, there is complete conformity between granolumetric and climatic results and that accurate recognition of highwater and lowwater periods can be reached using granolumetric characteristics.the age of sediments in four small dams is as follow: sediments of profile one were deposited between 2005 to 2011, profile 2 between 2006 to 2011, profile 3 between 2008 to 2011 and profile 4 between 2008 to 2011 years. using sediment chronology of each horizon in sediment profiles, sediment yield potential of upland drainage basin of each small dam in different temporal phases can be estimated.