تغییرات تولید اولیه در اثر عوامل پستی و بلندی در مراتع کوهستانی شهرستان نمین

هدف این تحقیق بررسی تاثیر ارتفاع، شیب، جهات‌ ‌جغرافیایی و شاخص ‌توپوگرافی رطوبت خاک بر تولید اولیۀ فرم‌های رویشی و کل در مراتع کوهستانی درمنطقۀ فندوقلوی شهرستان نمین در استان اردبیل بوده است. تولید اولیه (تولید یا زیست‌تودۀ گیاهان بالای سطح خاک) در پلات‌های یک مترمربعی (180 پلات) در سه طبقۀ ارتفاعی، شیب، شاخص توپوگرافی و چهار طبقۀ جهت جغرافیایی به روش قطع و توزین اندازه‌گیری شد. همبستگی بین فرم‌های رویشی و تولید کل با عوامل انتخاب ‌شده با رگرسیون چند‌گانه گام‌به‌گام تجزیه‌وتحلیل شد و با استفاده از روابط رگرسیونی استخراج ‌شده، نقشه‌های تولید اولیه تهیه شد. نتایج نشان داد بین عوامل پستی و بلندی با تولید اولیۀ گندمیان (0.01>p) و پهن‌برگان علفی (0.01>p) رابطۀ معنی‌داری وجود دارد، اما بین تولید اولیۀ کل با این عوامل رابطۀ معنی‌داری مشاهده نشد. بیشترین مقدار تولید اولیۀ پهن‌برگان علفی (1584.1 کیلوگرم در هکتار) و تولید­ اولیۀ کل (2339.3 کیلوگرم در هکتار) در طبقۀ ارتفاعی 1564 1525 متر مشاهده شد و بر تولید اولیۀ گندمیان تاثیری نداشت. تولید اولیۀ گندمیان با شیب رابطۀ مستقیم داشت، اما تولید اولیۀ پهن‌برگان علفی با افزایش شیب کاهش یافت و بر روی تولید اولیۀ کل تاثیری نداشت. بیشترین مقدار تولید اولیۀ گندمیان (894.3 کیلوگرم در هکتار) و پهن‌برگان علفی (1875.5 کیلوگرم در هکتار) به‌ترتیب در جهت جنوب و شمال غربی مشاهده شد. با توجه به تاثیر طبقات شاخص توپوگرافی، بیشترین مقدار تولید اولیۀ گندمیان (853.4 کیلوگرم در هکتار) در طبقات اول و بیشترین تولید اولیۀ پهن‌برگان علفی (1568.6 کیلوگرم در هکتار) در طبقۀ سوم مشاهده شد، که عمدتاً ناشی از شرایط رطوبتی ایجاد شده است. نقشه‌های پیش‌بینی برای تولید اولیۀ فرم‌های رویشی امکان‌پذیر بوده و از نظر صحت قابل قبول بودند ولی برای تولید کل میسر نبود. نتایج این تحقیق می‌تواند در محاسبات تولید اولیه یا زیست تودۀ هوایی و کربن اکوسیستم مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به حضور و تولید بیشتر گندمیان در مناطق شیبدار و پهن‌برگان علفی در مناطق با شیب کم در برنامه‌های اصلاح و احیاء به این تطابق بوم‌شناختی توجه گردد.

net primary production variations under the effect of topographic factors in mountain rangelands of namin county

the purpose of this study was to determine the effects of altitude, slope, aspect and topographic index on life forms and total net primary production (npp) in mountains meadows in fandoghlou in namin county in ardabil province. npp in three altitude, slope, topographic index classes and four aspect classes was estimated using one m2 plots (totally 180 plots) by harvesting and weighting method. correlation between life forms and total npp with topographic factors were analyzed using stepwise multivariate regression method and using derived regression equations, the maps of npp were derived. results show that different topographic factors has significant effects on forbs (p<0.01) and grasses (p<0.01), however on total npp have no significant effects. the highest npp of forbs (1584/1 kg/ha) and total npp (2339/3 kg/ha) were observed in the second altitude (15251564 m) but has no significant effect on grasses. the npp of grasses show direct relationship with slope, however the npp of forbs were decreased with the increase of slope and has no significant effect on total npp. the highest amount of grasses (894/3 kg/ha) and forbs (1875/5 kg/ha) were observed in the south and northwest aspect, respectively. according to the various classes of topographic index, the maximum amount of grasses (853/4 kg/ha) were observed in the first classes and the highest npp of forbs (1568/6 kg/ha) on the third classes. the results of this study can be used to balance the amount of biomass, carbon, the supply and demand of and to plan for proper rangeland management.