تاثیر عوامل مورفومتری بر دبی اوج با استفاده از تکنیک معادلات ساختاری (pls) در حوزه‌‌های آبخیز جنوب ایران

دبی سیل خروجی از حوزه‌ها تابع عوامل مختلفی مانند مورفومتری، بارش، نوع خاک و پوشش‌گیاهی هستند. پارامترهای مورفومتری حوزه می توانند برای تشریح واکنش هیدرولوژیک حوزه به کار روند. هدف از این تحقیق بررسی میزان تاثیر پارامترهای مختلف مرتبط با مورفومتری بر روی دبی اوج در 108 ایستگاه آب سنجی در جنوب ایران است. پس از انجام آزمون های همگنی و تصادفی بودن داده ها، دورۀ آماری 30 ساله (1362-1363 تا 1392-1393) انتخاب و از این دورۀ آماری برای انتخاب مناسب‌ترین تابع توزیع احتمال و در مجموع برآورد مقادیر 84 پارامتر مورفومتریک و ژئومورفیک در نرم افزار arcgis استفاده گردید. در این تحقیق، برای بررسی موثرترین عوامل بر میزان دبی حداکثر سالانه، از مدل‌سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی در نرم افزار smartpls استفاده گردید. 18 متغیر به عنوان عوامل موثر (متغیر مستقل) بر دبی حداکثر سیلاب (متغیر وابسته) شناسایی گردید. در بخش اول، تحلیل کیفیت مدل اندازه‌گیری ترکیبی (متغیر دبی حداکثر سالانه) با استفاده از آزمون‌های معنی داری، وزن های بیرونی و آزمون هم‌خطی چندگانۀ متغیرهای مشاهده‌پذیر، صورت پذیرفت که مطابق نتایج، معنی‌داری بارهای عاملی و روایی مدل اندازه‌گیری ترکیبی با استفاده از شاخص تورم واریانس تایید گردید. در بخش دوم، تحلیل مدل‌های اندازه گیری انعکاسی (سایر متغیرها) در دو مرحلۀ آزمون پایایی و آزمون روایی مورد بررسی قرار گرفت. کلیه بارهای عاملی مدل های اندازه گیری انعکاسی بیش از 0.7 و معنی دار بودند. در نهایت، از بین بیش از 84 سازه، اثر زمان تمرکز و نسبت ارتفاعی مثبت و اثر ضریب کشیدگی میلر، خصوصیات شیب آبراهۀ اصلی، عدد ارتفاعی و خصوصیات ارتفاعی آبراهۀ اصلی منفی بوده که این عوامل در مجموع، 46 درصد از تغییرات دبی حداکثر سالانه در حوزه‌های جنوبی ایران را پیش‌بینی می‌کنند و در مجموع زمان تمرکز به صورت مستقیم (به میزان 0.38) بر روی دبی سیلاب تاثیرگذار است. بدین‌معنی که موثرترین عامل بر دبی سیلابی فاکتور زمان تمرکز است که در مدیریت سیلاب در حوزه‌های جنوبی ایران باید مورد نظر قرار گیرد.

the effect of the morphometric factors on the peak flow using the structural equation techniques (pls) in the southern watersheds, iran

the purpose of this study is the effects of the morphometric factors on peak discharge in 108 hydrometric stations in the southern watersheds, iran. after homogeneous tests and random data, a time period (from 19831984 to 20132014 was chosen and used to choose the best probability distribution function. overall, the 84 morphometric and geometric parameters were calculated in arc gis software. in this research, the structural equation modeling with the least approach in smart – pls software was used to check the most effective factors on the annual maximum discharge. 18 variables were identified as effective factors on the maximum discharge. between more than 84 structures, the effect of the focus time structures, positive height ratio, miller slenderness ratio structures ,the main river slope characteristics , elevation number and the main riverslope height properties are negative than can predict overall the %46 of the annual maximum discharge changes in the watershed areas of iran s southern parts. these factors affect directly on the flood in the total focus time about %38 thus, the most effective factor on the flood discharge is the focus time factor that should be considered in the flood management in iran s southern areas.