اثر پوزولان‌های طبیعی و فشردگی خاک در کنترل فرسایش مارن‌ها با استفاده از شبیه‌ساز باران صحرایی (مطالعۀ موردی: منطقۀ اسلام‌قلعه، خراسان رضوی)

فرسایش خاک بر سلامت آبخیزها اثر گذاشته و پیامدهای منفی متعددی به دنبال دارد. مارن از سنگ های حساس به فرسایش است که به دلیل ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاص، استقرار پوشش در آن مشکل و لذا نیازمند مدیریت است. یکی از روش های بهسازی خاک، فشردگی دینامیکی است که با دستگاه هایی مانند غلتک ها اعمال می شود. افزودن پوزولان نیز جهت تغییر خصوصیات فیزیکی و مکانیکی خاک، از دیگر روش های اصلاحی است،چرا که پوزولان ها، در حضور آب به صورت مواد پایدار غیرحلال، از خود خاصیت گیرشی بروز می دهند. لذا در این پژوهش تلاش گردید تا نقش میزان فشردگی خاک (با غلتک استوانه ای صاف به وزن های 0، 20، 25، 30 و 35 کیلوگرم) و افزودن پوزولان های طبیعی (به میزان 0، 50، 100، 150 و 200 گرم در مترمربع) از نوع پومیس تفتان بر تثبیت مارن ها در منطقۀ اسلام قلعه خراسان رضوی ارزیابی شود. طرح آزمایشی در قالب فاکتوریل با سه تکرار و مجموعاً 75 پلات صحرایی 30 در30 سانتی متری تحت بارشی 10 دقیقه ای با شدت 0.8 میلی متر در دقیقه و در شیب 5/ 15 درجه اجرا شد. نتایج تحلیل آماری در سطح اعتماد 95 درصد نشان داد که با در نظر گرفتن توام سه متغیر رواناب، تولید و غلظت رسوب، اثرات اصلی تیمارهای فشردگی خاک و پوزولان معنادار (0.000.=sig) و اثر ترکیبی آن ها غیرمعنادار (0.780.=sig) است. تیمار فشردگی خاک اثر معنی دار (0.000.=sig) و افزایشی بر تولید رواناب و رسوب دارد، اما اثر تیمار پوزولان بر رسوب کاهشی و معنی دار (0.000.=sig) بوده و بر رواناب اثر معنی داری ندارد (0.709=sig). همچنین اثر ترکیبی دو تیمار بر متغیرهای رواناب، تولید و غلظت رسوب، غیرمعنی دار به دست آمد. لذا فشردگی خاک به دلیل تخریب سله سطحی و ساختمان مارن ها مناسب نبوده اما با توجه به بهای پایین و در دسترس بودن پوزولان های طبیعی، برای عملیات تثبیت مارن ها به عنوان گزینه ای اقتصادی و مناسب پیشنهاد می گردد.

the effects of natural pozzolans and soil compaction on marls erosion control using field rainfall simulator (case study: islamqaleh region, razavikhorasan)

the soil erosion affects watershed health and lead to different negative consequences.marl is an erosion sensitive rock that due to its special physicochemical characteristics,establishment of vegetation on it is difficult,so,it needs to management.one of the soil improvement methods is dynamic compaction,which applies using devices such as rollers.also,adding pozzolan is another method for soil improvement to modify its physical and mechanical properties.because the pozzolan in the presence of water,show adhesive properties in a stable and nonsolvent form.therefore,this study tried to evaluate the roles of soil compaction(using rollers having weights of 0,20,25,30and35kgs)and adding natural pozzolan(in values of 0,50,100,150and200g/m2)in the taftanpumice type on marl stabilization in islamqaleh region of razavikhorasan.a factorial experimental design done with3replications and totally75field plots with an area equal to30*30centimeters exposed to a rainfall with a10minutes duration and0/8mm per minute intensity with a slope of15/5°.the results of statistical analysis in the95%confidence level showed that considering runoff,sediment load and sediment concentration variables together,the main effects of soil compaction and pozzolan treatments are significant(sig.=0/000)but their interaction effect isn’t significant(sig.=0/780).soil compaction treatment has an increasing and significant effect(sig.=0/000)on runoff and sediment production. but the pozzolan treatment showed decreasing and significant effect (sig.=0/000) on sediment and no significant effect (sig.=0/709) on runoff. also, the interaction effect of 2 treatments on runoff and sediment was not significant. therefore, the soil compaction due to degradation of surface sealing and marls structure is not suitable, but according to low price and availability of natural pozzolan, for marls stabilization operations, is suggested as an economic and appropriate option.