انعکاس آموزه های تعلیمی در خمسه نظامی

حوزه ادبیات تعلیمی فارسی نه تنها در قالب و شیوه بیان بسیار متنوع است، که در محتوا نیز پهنه وسیعی درنوردیده و از فردی ترین عرصه خود سازی و آموزش و تزکیه درون در آثار صوفیانه و حتی غنایی تا برونی ترین حوزه انسانی، یعنی آثار سیاسی و اجتماعی را در بر می گیرد تشریح و تبیین مسائل اخلاقی و اندیشه های مذهبی، حکمی و مضامین پند و اندرزی است. اشعار تعلیمی گاهی به صورت منظومه ها، داستان ها و قطعاتی مستقل و جداگانه و گاه در میان موضوعات دیگر ادبی به تعلیم، پند، اخلاق و مفاهیم حکمی و مذهبی می‎پردازد. نظامی گنجوی هرچند بیشتر به عنوان شاعری تغزّلی و غنایی شهرت دارد اما بررسی دقیق آثار وی، نشانگر سیمای خردورزانه و تعلیمی آثار وی، در پسِ سخن پردازی های هنرمندانه اوست. نظامی با بهره گیری از آموزه های اخلاقی، شعر خود را ارزش و غنای بیشتری بخشیده است. شعر او پیام جامع و جهانی دارد و مختص به تاریخ یا فرهنگ خاصی نیست. این مقاله درون مایه های تعلیمی منظومه های نظامی گنجوی را می کاود تا ارزش و اعتبار هنری آثار او. ادب تعلیمی، همچنان که از نام آن برمی آید، ادبیاتی است که در خدمت ارشاد و تعلیم است. هدف اصلی سراینده در این نوع از اشعار، را در همراهی با آموزه های تعلیمی و اخلاقی نشان دهد و از طریق همین آموزه ها، گرایش های اخلاقی، سلایق رفتاری و جهان بینی او را بررسی کند.