کنش و منش شاهان اساطیری؛ الگویی تربیتی در شاهنامه و متون تاریخی

توجه به کنش‌ها و ویژگی‌های اخلاقی شاهان اساطیری یکی از موضوعات مهم مطرح در شاهنامه و متون تاریخی است. پدیدآورندگان این متون کوشیده‌اند‌ پادشاهان را الگوهای برتر رفتاری معرفی کنند تا بتوانند از این طریق اندکی از تندی رفتار حاکمان روزگار خویش بکاهند و ایشان را به‌گونه‌ای غیرمستقیم آموزش دهند؛ یا با بیان شباهت میان رفتار ایشان و پادشاهان اساطیری، جایگاه والایی برای حاکمان روزگار خود پدید آورند و از مزایای بیشتری بهره‌مند شوند. با بررسی متن‌های تاریخی می‌بینیم که تاریخ‌نگاران، روزگاران گذشته را دورانی مطلوب و به‌دور از هرگونه زشتی و ناروایی پنداشته‌اند؛ ازاین‌رو درپی ارائه الگویی مثالی و تقلیدپذیر از اخلاق و رفتار پادشاهان اساطیری برآمده‌اند؛ الگویی که اگر دیگر حاکمان از آن پیروی کنند، جامعه‌ای آرمانی شکل می‌گیرد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، بخش اساطیری شاهنامه و برخی متون تاریخی بررسی می‌شود که به زندگی شاهان اساطیری پرداخته‌اند. بیشتر مطالبی که در این آثار درباره پادشاهان اساطیری و رفتار ایشان بیان شده ‌است، مربوط‌به رفتار مهربانانه ایشان با زیردستان و تاکید ویژه بر عدالت‌گستری و جلوگیری از ستم بر مردمان است. توجه به دینداری پادشاهان و نقش ایشان در هدایت مردمان به‌سوی جامعه‌ای آرمانی نیز اهمیت بارزی در این متون دارد؛ جامعه‌ای که در آن از ظلم و ستم خبری نیست و مردم در آرامش و آسایش به سر می‌برند.

actions of mythological kings: an educational model in historical texts

one of the important features in persian historical texts is the special attention paid to kings and rulers and their behavioral actions, and the authors of such texts sought to introduce kings as superior role models for other rulers, and, in such a fashion, attempted to moderately reduce the severity of the behavior of the rulers of their time and indirectly educate them. examining the historical texts focusing on the mythological kings, we see that the historians have considered their era as a favorable era far from malice and impropriety, and have sought to present an exemplary, replicable model of the kings—a model that, if followed by other rulers, would result in the formation of an ideal society with people living in peace and prosperity. further examination of the content of historical books shows that most of what has been said about the mythological kings and their behavior is related to their kind treatment of their subordinates and subjects, and special emphasis has been placed on spreading justice and preventing oppression of the people. in addition, paying attention to the religiosity of the kings and their role in guiding the people towards an ideal society is of special importance in these texts—a society where there is no news of oppression, and people live in peace and harmony.