بررسی شرایط و فوایدِ صحبت و هم‌نشینی در مثنوی مولوی

مولوی در مثنوی تداعی‌های متعددی به کار می‌برد و از موضوعی به موضوع دیگر می‌رود؛ همین امر باعث شده است یکی از مباحث پُرتکرار و مهم عرفانی مثنوی، یعنی «صحبت و هم‌نشینی» و شرایط سالکان و فوایدی که مولانا برای همنشین‌شدن با اولیای الهی برمی‌شمارد، چندان به‌طور دقیق بررسی نشود. در این پژوهش به‌دنبال آن هستیم تا با جمع ابیات پراکندۀ موضوع صحبت و هم‌نشینی در مثنوی و تحلیل آن‌ها براساس خود مثنوی، آن هم با تکیه بر نشانه‌های درون‌متنی و بافت موقعیتی، به بررسی این موضوع بپردازیم؛ اما به‌سبب آنکه بررسی شش دفتر مثنوی، خارج از محدودیّت این مقاله است، این موضوع در این پژوهش فقط در دفترهای اول و دوم بررسی می‌شود. از رهرو این پژوهش پی بردیم که مولانا در موضوع مصاحبت و مجالست سالکان با اولیای الهی، با وجود «جرّ جرار کلام»، وحدت و انسجام فکری و معنایی خاصی را دنبال می‌کند و این امر از نظمِ مباحث و مطالب ذیل موضوع صحبت مشخص است؛ بیان انواع مصاحبت و فراق و ذکر شرایط متعددی مانند صبر و تسلیم، توجه به سخنان اولیا و عمل بدان، نداشتن کینه، تلاش پیوسته، اظهار نیاز و تواضع، دوری از پندار کمال و... برای مصاحبت و هم‌نشینی سالکان با اولیای الهی و نیز آوردن فواید فراوان این مجالست مانند مُبدل‌شدن حس، رهایی از تن و صورت، رهایی از آشفتگی راه سیروسلوک، رهایی از شیطان، شکستن هوا و آرزو، رهایی از دنیا و لذایذ دنیوی، رهایی از نفس اماره و مکرهای آن و... برای سالکانِ هم‌نشین‌شده با اولیای الهی، گویای این نظم و انسجام فکری و معنایی در مثنوی است؛ نیز این موضوعات بر این نکته تاکید می‌کند که مولانا مصاحبت سالکان با اولیای الهی را بهتر از فراق و تنها گام‌برداشتن آن‌ها در مسیر سیروسلوک می‌داند.

a study of the conditions and benefits of converse and accompanying in rumi's masnavi

the numerous associations and going from one topic to another topic in the masnavi led to the fact that one of the important mystical topics of the masnavi, namely conversation and companionship and the conditions of the seekers and the benefits that rumi enumerates for companionship with the divine saints, are not very detailed. do not check. in this research, we are looking to investigate this issue by collecting scattered verses on the subject of conversation and companionship in the masnavi and analyzing them based on the masnavi itself; since the review of six books of masnavi is beyond the scope of this article, in this research we will only examine this issue in the first and second books. in the course of this research, we found out that rumi pursues a specific intellectual and meaningful unity and coherence in the matter of interviews and gatherings of seekers with divine saints, and this is clear from the order of the discussions and the contents below the topic of the conversation; expressing the types of meeting and parting and mentioning several conditions such as: patience and surrender, paying attention to the words of parents and acting on them, not holding grudges, continuous effort, etc., for the meeting of seekers with divine parents and bringing many benefits such as: changing the senses, getting rid of body and face, freedom from the confusion of the way of walking, freedom from the devil, breaking the air and desire, etc.,