تحلیل ماهیّت شادی و دلالت‌های آن در تربیت اجتماعی از دیدگاه قابوس‌نامه

در طول تاریخ بشریّت و در فرهنگ‌های گوناگون، انسان‌ها همیشه در جست‌وجوی شیوه‌های متفاوت ابراز شادی بوده‌اند. آیین‌ها، جشن‌ها، موسیقی، هنرهای گوناگون همه‌و‌همه راهکارهای ایجاد شادی به شمار می‌آیند؛ ازاین‌رو می‌توان گفت شادی یکی از نیازهای موجود، واقعی و عاطفی هر انسانی است و این مسئله جهانی و عمومی در نهاد بشر نهفته است. شادی اصولاً سازنده و محرّک است و آثار تربیتی فراوانی دارد؛ ازنظر اجتماعی موجبات رشد فکری و فرهنگی و اعتدال روحی مردم را فراهم می‌کند؛ از‌همین‌روی در ادبیات فارسی کمتر شاعر و نویسنده‌ای را می‌بینیم که مخاطب خود را به شادی و روی‌آوردن به موضوعات زندگی‌ساز ترغیب نکرده باشد. یکی از این آثار ادبی، قابوس‌نامه است. قابوس‌نامه یکی از آثار گران‌سنگ زبان فارسی است که امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس زیاری، آن را در چهل و چهار فصل برای آموزش و تربیت فرزند خود، گیلانشاه در قرن پنجم هجری تالیف ‌کرد. عاطفه شادی در این اثر برجسته است و مولّف در کاربرد و ترویج آن نیّتی آگاهانه داشته ‌است. با توجه به اهمیت موضوع شادی، هدف از پژوهش حاضر، بررسی ماهیّت شادی در قابوسنامه و نقش آن در تربیت اجتماعی است. روش‌های استفاده‌شده در این پژوهش تحلیل مضمون و روش استنتاجی است؛ به‌گونه‌ای که در ابتدا با استفاده از روش تحلیل مضمون، کتاب قابوسنامه تحلیل و مضامین شادی استخراج و سپس با روش استنتاجی، اصول تربیتی مبتی بر هریک از این مضامین استنتاج شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که مضامین شادی در قابوس‌نامه شامل سپاسگزاری، عدالت، هم‌نشینی با دوست خوب، نظم، موسیقی، کار، هدفمندی و مسافرت است که برپایه این مضامین، هشت اصل تربیت اجتماعی استنتاج شد. نتایج بر این امر تاکید دارند که شادی علاوه‌بر اینکه یکی از نیازهای روانی انسان است، یک ضرورت اجتماعی است و سهم بسیاری در تعامل و انسجام و اتّحاد افراد، جامعه و فرهنگ‌ها دارد؛ نیز مقدمه رشد فکری و فرهنگی و اعتدال روحی مردم را فراهم می‌کند که همه اینها ابعاد تربیت اجتماعی هستند.

analyzing the nature of happiness and its implications in social education from the perspective of qaboosnameh

happiness is basically constructive and motivating, and it has many educational effects, including, from a social point of view, which provides the intellectual and cultural development and spiritual moderation of people. therefore, in persian literature from the past until now, there are fewer poets and writers. we see that he did not encourage his audience to be happy and turn to life-making topics. one of these literary works is qaboosnameh. amir ansar al-ma'ali kikavus ibn iskander ibn qaboos ziari wrote the qaboos letter in forty-four chapters to educate his son gilanshah in the fifth century ah. the purpose of the present study is to investigate the nature of happiness in qaboosnameh and its role in social education. the method of analysis in this research is analytical-inferential; after analyzing the content of qaboosnameh book and extracting themes related to happiness, the principles and methods of social education are inferred based on these themes. findings showed that the themes of happiness in qaboosnameh include gratitude, anger management, companionship with a good friend, order, music, work, purposefulness and travel. based on these themes, eight principles of social education were deduced.the results emphasize that happiness, in addition to being one of the psychological needs of human beings, is a social necessity has a great share in the interaction and cohesion and unity of individuals and cultures. all of these are dimensions of social education