بررسی تطبیقی اشعار تعلیمیِ منسوب به امام رضا (ع) با اشعار تعلیمی سعدی شیرازی با رویکرد نظریه بینامتنیت

امام رضا (ع) تجسّم زیباترین و والاترین نمودهای اخلاقی است. با بررسی اشعار ایشان پی‏می‏بریم شعر آن حضرت با حِکَم و مفاهیم تعلیمی و اخلاقی گره خورده است. در این میان، سعدی شیرازی که بوستان و گلستان او، آینه تمام‏نمای ادبیات تعلیمی در گستره شعر کهن پارسی است، مضامین اخلاقی تعلیمی بسیاری را در اشعار خود جای داده است. نکته تامل‏برانگیز در مقایسه اشعار تعلیمی امام رضا (ع) با مضامین تعلیمی در سروده‏های سعدی، شباهت‏های بسیار میان این اشعار است؛ به‏گونه‏ای‏که گویی سعدی پس از چند قرن، پیام‏های اخلاقی آن حضرت را دوباره با الفاظی دیگر تکرار کرده است. نگارنده در این پژوهش می‏کوشد تا با استفاده از نظریه بینامتنیّت، ضمن برجسته‏کردن مضامین تربیتی و اخلاقی در اشعار امام رضا (ع)، به شباهت‏ها و اشتراکات اشعار تعلیمی سعدی با سروده‏های رضوی بپردازد و آن را در گذرگاه ادبیات تعلیمی بررسی و تحلیل کند. پژوهش برپایه روش تحلیلی  توصیفی و براساسِ مکتب امریکایی در ادبیات تطبیقی است. همچنین در میان آثار سعدی، تمرکز بیشتر بر دو اثر گلستان و بوستان است که بارِ تعلیمی دارد. فرایند بینامتنی در این پژوهش بیانگر آن است که بیشترین شکلِ بینامتنیِ اشعار سروده‏های تعلیمی سعدی با اشعار تعلیمی رضوی، بینامتنیتِ امتصاص یا همان نفی متوازی است که سعدی در آن، معانی و مفاهیمِ اشعار آن امام (ع) را در موضوعاتِ مختلفِ تعلیمی و اخلاقی، به‏شیوه‏های مختلف بیان کرده است.

comparative study of educational poems attributed to imam reza (as) with saadi shirazi’s educational poems with an intertextual theory approach

analysis examines the relationship between a text and other earlier or contemporary texts with an intertextual approach. intertextuality was one of julia cristova’s innovations, which was later expanded with the research of gerard genet and found several sub-branches. educational literature seeks to teach moral and educational points in a way that is one of the most important areas of education in the context of the goals of human growth and excellence. imam reza (as), who is the embodiment of the most beautiful and highest moral manifestations, by examining his poems, we find that the poetry of that imam (as) is tied to the rules and concepts of teaching and morality. meanwhile, saadi shirazi, whose garden and orchard are the mainstay of all educational literature in the field of ancient persian poetry, has included many moral-educational themes in his poems. what can be considered in comparing the educational poems of imam reza (as) with the educational themes in saadi’s poems is very similar to these poems; it is as if saadi, after a few centuries, has repeated the moral messages of that imam (as) again with other words. in this research, the author tries to use the theory of intertextuality, while emphasizing the educational and moral themes in imam reza’s (as) poems, to discuss the similarities and commonalities of saadi’s educational poems with razavi’s poems and pass it on. educational literature to examine and