علل و انگیزه ‏های کاربردی مضامین تعلیمی مبتنی بر سبک زندگی اسلامی ایرانی در مثنوی معنوی

مبانی اعتقادی، ارزش‏ها، نظام باورها و شیوه‏های حکومتی در هر جامعه، سبک زندگی معینی را تعیین می‏کند. درواقع هر جامعه برای شکل‏گیری و رشد اجتماعی خود، نیازمند بهره‏گیری از الگوهای متعدد رفتاری و کنشی در سطوح مختلف است. توجه به سبک زندگی به‏اقتضای اسلامی‏بودن جامعۀ ایرانی یکی از ضروریات است که در جامعۀ ایرانی به ‏آن توجه بسیاری شده است. بر این اساس، مثنوی مولوی که نقش مهمی در ادبیات تعلیمی و اخلاقی دارد در شکل‏دادن به ‏نوعی از سبک زندگیِ متناسب با مقوله‏های فرهنگی و خاص جامعۀ اسلامی ایرانی تاثیرگذار بوده است. بر همین مبنا، ساختار اصلی این مقاله با رویکرد تحلیل این موضوع با دو هدف عمده دنبال می‏شود: 1) علل و انگیزه‏های کاربردی مضامین تعلیمی مولانا در مثنوی به چه شیوه‏هایی بیان شده است؟ 2) گستردگی این مضامین در مثنوی در چه حدی بوده است؟ برای دستیابی به این دو مقصود، اشعار مولانا در شش دفتر مثنوی بررسی شد. بر همین اساس به بررسی و تحلیل مطالبی درباره علل و انگیزه‏های کاربردی مضامین تعلیمی در مثنوی پرداخته شد که می‏تواند در سبک زندگی اسلامی موثر باشد. در این تحقیق که رویکردی توصیفی تحلیلی دارد، ضمن تبین علل و انگیزه‏های کاربرد تعلیمی مولانا در مثنوی سعی شده است به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که «مولانا تا چه میزان از روش‏ها و شیوه‏های تنبیه، تبشیر، انذار، تذکار، تمثیل و مانند آن بهره برده است؟». مهم‏ترین نتیجه آن شد که مولانا در مثنوی برای هدایت انسان‏ها به‏سوی کمال انسانی، از روش تبشیر و تنبیه بیشتر بهره برده است.

the practical causes and motivations of didactic themes based on islamic-iranian lifestyle in masnavi manavi

the doctrinal foundations, values, belief systems and government practices in each society determine a certain lifestyle. in fact, every society needs to follow multiple behavioral and interactive patterns at different levels in order to develop and grow. paying attention to the lifestyle of a society that is accorded with the islamic values is one of the necessities that have received much attention in iranian society. accordingly, rumi’s masnavi, which has an important role in didactic and moral literature, has been effective in shaping a kind of lifestyle appropriate to the cultural and specific characteristics of the islamic-iranian society. based upon this, the present article pursues two main purpose analytically: 1) in what ways are the practical causes and motivations of rumi’s didactic themes expressed in masnavi? 2) how wide has the range of didactic themes in this work been? to achieve these two aims, rumi’s poems were studied in six books of masnavi. then, the practical motivations and themes in masnavi that can be effective in the islamic lifestyle were studied and analyzed. this descriptive-analytical research, while explaining the causes and motives of rumi’s didactic practices in masnavi, has also tried to answer the basic question of the research that is to what extent rumi uses the methods such as enunciating, warning, reminding, allegory and the like? the most important result is that in masnavi, rumi uses the method of enunciation and punishment more to guide humans to perfection.