کج‏روی‏های اخلاقی و رفتارهای نابهنجار درسرگذشت حاجی بابای اصفهانی

رمان حاجی‏بابای اصفهانی نخسیتن رمان فارسی است که در آن از آداب و رسوم مردم ایران بحث می‏شود. نویسنده سرگذشت حاجی‏بابا را شرح می‏دهد که ازسویی به اصول اخلاقی باور دارد و ازسوی دیگر، این اصول را مانعی برای پیشرفت خود می‏بیند. درواقع این رمان رفتارهای اجتماعی و اخلاقی و فرهنگی مردم و مفاسد اداری دورۀ قاجار را به تصویر می‏کشد. این پژوهش ضمن بازخوانی رمان حاجی‏بابای اصفهانی، کج‏روی‏های اخلاقی و رفتارها و گفتارهای دوگانه مردم را تشریح می‏کند که در موقعیّت‏های مختلف به‏علت تعارض درونی رخ می‏دهد. پژوهش به‏شیوۀ توصیفی تحلیلی انجام شده است. مهم‏ترین هدف این مقاله نشان‏دادن نقش بسیار مهم و تاثیرگذار مفاسد اخلاقی و دوگانه‏های رفتاری در شخصیّت‏پردازی قهرمان اصلی داستان است. براساس نتایج پژوهش، ناهنجاری‏های اخلاقی با مقاصد منفعت‏جویی، نجات جان، رهایی از بند و دفع شرّ انجام می‏شود. در سرگذشت حاجی‏بابای اصفهانی اخلاق‏گرایی، رویکردی دنیاطلبانه دارد و ارزش فضیلت‏ها نسبی است. بیشتر این رفتارها دراصل نشانۀ انحطاط اخلاقی و فرورفتن در مفاسد است؛ اما این رفتارها در این رمان توجیه دیگری نیز دارد. داستان حاجی‏بابا به داستان‏های پیکارسک شبیه است و ازآنجاکه هجو اجتماع و مردم زمانه از ویژگی‏های مهم این نوع داستان‏هاست، توصیف جنبه‏های منفی و رفتارهای غیراخلاقی شخصیّت‏ها در این سرگذشت برجسته شده ‏است. درواقع تمرکز نویسنده بر جنبه‏های داستانی، تلاش او برای جذابیّت بیشتر داستان و اغراق عامدانه در توصیف صفات منفی شخصیّت‏ها می‏تواند از عوامل عمده در بیان رفتارهای ناهنجار باشد.  رمان حاجی‏ بابای اصفهانی، رفتارهای ناهنجار، انحطاط اخلاقی

moral deviations and anomalous behaviors in the adventures of hajji baba ispahan

the adventures of hajji baba of ispahan, is the first persian novel in which the customs of the iranian people are discussed. the author narrates the story of haji baba, who on one hand believes in the moral principles and on the other hand, considers these principles as an obstacle to his progress. in fact, this novel depicts people’s social, ethical and cultural behaviors, as well as the political corruption in qajarite dynasty. while re-reading the novel, this study analyzes the moral deviations and duality in the behaviors and speeches of people that occur in different situations due to internal conflict. the research has been done in a descriptive-analytical manner. the purpose of this article is to show that moral corruption and hypocritical behaviors significantly affect characterization of the protagonists. the results reveal that ethical misconducts are done for gaining personal interests, survival, getting away from prison, and getting rid of evil. in the adventures of hajji baba of ispahan, ethics is in the service of mundane affairs and values are relative. most of these behaviors are basically an indication of moral decline and immersion in corruption. but there is another justification for these behaviors in this novel. haji baba’s story is similar to picaresque stories, and since satirizing society and people is an important feature of this type of story, therefore, describing the negative aspects and immoral behaviors of the characters is also highlighted in this story. in fact, the author’s focus on the narrative aspects, his attempt to make the story more attractive and his deliberate exaggeration in describing the negative traits of the characters can be the major factors in expressing anomalous behaviors.