بررسی مولفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت در کتاب بوستان سعدی

طرح مباحث میان‌رشته‌ای و نوشتن مقالات علمی دربارۀ آن‌ها، از علایق پژوهشگران در سال‌های اخیر بوده است. یکی از این مباحث، انعکاس علم روان‌شناسی در آثار ادبی و انطباق آن با تئوری‌های نوین روان‌شناسی است. در این مقاله، مولفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت با توجه به بوستان بررسی شده و با علم امروزی روان‌شناسی تطبیق داده شده‌اند. یکی از مفاهیم اخلاقی و انسانی که در متون ادبی ما و همچنین در علم روان‌شناسی بدان پرداخته شده، شفقت است. این مقاله به شیوۀ توصیفی‌تحلیلی به موضوع شفقت در بوستان سعدی بر اساس مولفه‌های روان‌شناسی گیلبرت پرداخته است. باوجود هم‌پوشانی این واژه با واژه‌هایی مانند مهربانی، دل‌سوزی، همدردی، همدلی، ترحم و ترس در ادبیات فارسی، مفهوم روان‌شناختی آن با معنای واژه‌های یادشده متفاوت است. در ترجمۀ کتاب‌ها و نظریه‌های گیلبرت و نف، شفقت حاوی ویژگی‌های دوازده‌گانه‌ای است که بر اساس آن «انسان مشفق» تعریف می‌شود. با مقایسه و بررسی مولفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت با بوستان سعدی این نتایج حاصل می‌شود که مفاهیم انسانی مطرح‌شده توسط سعدی، صدها سال قبل از شکل‌گیری این مفاهیم در روان‌شناسی وجود داشته و مورد بحث قرار گرفته است. این مسئله حاکی از غنای فرهنگی و ادبی اندیشمندان پارسی‌زبان است که متاسفانه در جامعۀ ما مورد غفلت قرار گرفته و در عوض علوم امروزۀ غربی و پیشرفتۀ روان‌شناسی موید این نظریات است.