پی‌رنگِ تعلیم (سنجش تطبیقی باب «شیر و گاو»، در سه تحریر از کلیله و دمنه با تکیه بر عنصر داستانی پی‌رنگ)

مروری بر تعاریف نویسندگان فرنگی و ایرانی دربارۀ طرح (پی‌رنگ)، نشان از اهمیت انکارناپذیر آن در بررسی و تحلیل کیفیت «پرداخت داستانی» انواع روایت (از قصه‌های کهن تا روایات مدرن و پسامدرن دارد. از این منظر، این مقاله می‌کوشد قصۀ «شیر و گاو» را در سه روایت از کتاب‌های کلیله و دمنۀ بهرام‌شاهی، داستان‌های بیدپای و انوار سهیلی بررسی کند و با بیان چارچوب کلی سه روایت مورد بررسی، تفاوت‌ها و شباهت‌های پی‌رنگ میان روایت‌ها در این سه کتاب را بیان کند تا از این رهگذر، همگرایی‌ها و تفاوت‌های این سه مولف/متن در امر تعلیم را در نگرشی مطابقه‌ای آشکارتر سازد. مهم‌ترین ویژگی داستان در هر سه کتاب، بیان داستان‌هایی به‌عنوان تمثیل بر درستی و روایی سخن خویش از زبان اشخاص مختلف است. در اکثر قریب‌به‌اتفاق این داستان‌ها، شخص گوینده در پایان داستان نتیجۀ مورد نظر خود را با جملاتی مانند «این مثل را بدان گفتم/ آوردم که ...» بیان می‌کند. در پایان این کنکاش دریافتیم که در هر دو روایت قدیم‌تر (کلیله و دمنه و داستان‌های بیدپای)، از الگوی عطف دو شخصیت اصلی داستان که به‌ترتیب اثرگذار اصلی (فاعل اصلی) و اثرپذیر اصلی (منفعل اصلی) هستند، پیروی می‌کنند؛ اما در روایت سوم (انوار سهیلی)، همان عنوانِ اخلاقیِ باب، عنوان روایت نیز هست و این الگو در تمامِ ابواب کتاب رعایت شده است و نشان از نگاهِ اخلاقی کتاب و زمینه‌های فکری نویسندۀ کتاب انوار سهیلی به‌عنوان یک معلم اخلاق دارد.