تحول الگوی روابط قطر و عربستان سعودی از شراکت تا رقابت راهبردی (2011-2021)

روابط عربستان سعودی و قطر در سال‌های اخیر، از همکاری و تعامل به تقابل و تخاصم تغییر جهت داده است. پس از تحولات جهان عرب در سال 2011 اختلافاتی جدی روابط دو کشور را تحت تاثیر قرار داد و سرانجام در سال 2017 به قطع روابط آن‌ها منجر شد و علی‌‌رغم برقراری مجدد روابط بعد از نشست العلا در ژانویه 2021، دو طرف نتوانسته‌‌اند روابط خود را عادی‌‌سازی کنند. دشمنی دوحه و ریاض در سطوح همسایگی و منطقه‌‌ای بر اساس گزاره‌‌های نظری «سازه‌‌انگاری» قابل تحلیل است، چراکه برداشت متفاوت این دو بازیگر از هویت اسلامی و عربی و ساخت اجتماعی قبیلگی به‌‌عنوان عنصری کلیدی در قوام‌‌بخشی به همگرایی یا واگرایی این ‌‌دو عمل کرده است. بر این مبنا، پرسش اصلی مقاله حاضر این بوده که «چگونه تصور و برداشت عربستان سعودی و قطر از مسائل و موضوعات ملی و منطقه‌ای به تغییر الگوی سیاسی روابط در دو بازه زمانی (2017-2011) و (2021-2017) منجر شده است؟» و در این ارتباط، این فرضیه به آزمون گذاشته شده که برداشت متفاوت عربستان سعودی و قطر از اسلام سیاسی، نقش منطقه‌‌ای و رقابت‌‌های بین‌‌خاندانی، آن‌ها را دچار چالش و تنش در حوزه مسائل هویتی، سرزمینی و منطقه‌‌ای با یکدیگر کرده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات لازم به روش کتابخانه‌‌ای یا از منابع اینترنتی گردآوری شده است.

the evolution of the qatari-saudi arabia model of relations from partnership to strategic competition (2011-2021)

in recent years, relations between saudi arabia and qatar have shifted from cooperation and interaction to confrontation. the disputes that seriously affected their relations after the evolution in the arab world in 2011 until their severance in 2017. despite the resumption of relations after the al-ula meeting in january 2021, the two sides have not been able to normalize their relations. the hostility between doha and riyadh at the neighborhood and regional levels can be analyzed based on structural theories propositions. because the two actors’ different perceptions of islamic and arabic identity and tribal social construction have acted as a key element in the consolidation or divergence of the two. accordingly, the main question of the present article is how the perception of saudi arabia and qatar on national and regional issues has led to a change in the political pattern of relations in the two time periods (2017-2011) and (2021-2017)? in this regard, the hypothesis is that, the different perceptions of saudi arabia and qatar of political islam, their role in the regions and inter-family rivalries, have led them to challenge each other in the field of identity, territorial and regional issues. the present research is of descriptive-analytical type and the required information has been collected by library and internet methods.