ارزیابی تحمل به تنش شوری ژنوتیپ‌های گندم نان در شرایط مزرعه

به منظور بررسی واکنش ژنوتیپ‌های گندم نان به تنش شوری، تعداد 25 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات بیرجند در دوآزمایش جداگانه در شرایط تنش شوری ( ecsoil = 9.8-12.8 ds/mو ecwater = 8.8-10 ds/m) و بدون تنش (ecsoil = 3.3 ds/m و ecwater = 2.1 ds/m ) به مدت دو سال زراعی (93-1391) مورد بررسی قرارگرفتند. تجزیه واریانس مرکب اختلاف معنی‌داری بین ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد دانه، اجزا عملکرد، ارتفاع بوته و تعداد روز تا ظهور سنبله و رسیدن در هر دو شرایط تنش و بدون تنش نشان داد. مقایسه میانگین دو ساله عملکرد و اجزا عملکرد دانه نشان داد که نقش اجزای عملکرد در ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا متفاوت بوده ولی درکل وزن دانه نقش بیشتری در عملکرد دانه در شرایط تنش شوری در این آزمایش داشت. مطالعه همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط تنش شوری و بدون تنش و شاخص‌های تحمل و حساسیت نشان داد که شاخص‌های تحمل به تنش (sti)، میانگین بهره‌وری (mp) و میانگین هندسی (gmp) برای شناسایی ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا در هر دوشرایط مناسب هستند و در بین آن‌ها sti مناسب‌ترین شاخص شناخته شد. در روش ترسیمی بای پلات (biplot) ژنوتیپ‌ها به گروه‌های متحمل، نیمه متحمل و حساس تقسیم شدند. براساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌های مورد بررسی در چهار گروه قرارگرفتند. در مجموع براساس نتایج روش ترسیمی بای پلات، شاخص‌های تحمل، میانگین رتبه ( ) و انحراف معیار رتبه (sdr) آن‌ها، ژنوتیپ‌های شماره 25، 22، 20 و 13 در ناحیه با پتانسیل تولید بالا و حساسیت پایین به شوری در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص‌های gmp، mp و sti قرار گرفته و به عنوان ژنوتیپ‌های متحمل و برتراز ارقام شاهد و ژنوتیپ‌های شماره 16، 17، 9 (مغان3) و10 ( شیرودی) به عنوان ژنوتیپ‌های حساس به شوری شناسایی شدند.