ارزیابی برخی صفات سازگاری به تنش خشکی در اکوتیپ‌های جو وحشی (Hordeum spontaneum L.) بومی اقلیم‌های مختلف ایران

جو وحشی (hordeum spontaneum) منبع ارزشمند تنوع ژنتیکی برای سازگاری نسبت به تنش‌های زنده و غیر‌زنده است که می‌توان از آن برای انتقال ژن‌های جدید به جو زراعی استفاده کرد. در این تحقیق با هدف ارزیابی سازگاری اکوتیپ‌های جو وحشی نسبت به تنش خشکی، نوزده اکوتیپ به همراه رقم جو زراعی نصرت، در آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال وبذر مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد و نمونه‌ها در دو شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری (تنش خشکی آخر فصل) مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات زراعی، مورفولوژیک، و فنولوژیک در اکوتیپ ها مورد ارزیابی قرار گرفت. مقایسه میانگین صفات در شرایط تنش، نشان داد که صفات روز تا ظهور سنبله، روز تا گلدهی و روز تا رسیدن در اثر تنش خشکی کاهش معنی‌داری یافتند و تنش خشکی باعث تسریع مراحل فنولوژیک گیاه شد. صفات زراعی طول سنبله، ارتفاع بوته و عملکرد بیولوژیکی نیز کاهش معنی‌داری را در شرایط تنش خشکی نشان دادند. در شرایط آبیاری معمول عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت، همبستگی معنی‌داری با شاخص تحمل به تنش داشتند. تجزیه به مولفه‌ها در شرایط آبیاری کامل نیز تایید‌کننده این امر بود. تجزیه خوشه‌ای، اکوتیپ های مورد بررسی را به سه گروه تقسیم کرد، گروه اول شامل اکوتیپ‌های حساس، گروه دوم شامل اکوتیپ‌های نیمه‌متحمل و گروه سوم اکوتیپ‌های متحمل نسبت به تنش خشکی بودند. بر اساس نتایج این تحقیق، اکوتیپ‌های شماره 7، 8 و 13 به همراه رقم زراعی نصرت دارای بالاترین میانگین شاخص تحمل تنش (sti) و اجزای عملکرد بودند. این اکوتیپ‌ها دارای کمترین میانگین روز تا رسیدن بودند (164 روز). علاوه بر این، میزان اتلاف آب نسبی برگ (rwl) نیز در این اکوتیپ‌ها پایین تر از اکوتیپ‌های دیگر بود (27/74 درصد). در تجزیه رگرسیون صفات مرتبط با تحمل تنش خشکی، علاوه بر عملکرد دانه، تعداد روز تا رسیدن و محتوای کلروفیل نسبی نیز وارد مدل شدند، بنابراین به نظر می‌رسد این صفات ارتباط نزدیکی با تحمل به خشکی در اکوتیپ‌های جو وحشی دارند و عامل سازگاری بیشتر با محیط دارای محدودیت رطوبت هستند.