گروه‌بندی لاین‌های امید‌بخش زمستانه کلزا (Brassica napus L.) بر اساس اثر متقابل ژنوتیپ × محیط

بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط با هدف انتخاب ژنوتیپ‌های برتر یکی از مهم‌ترین مراحل برنامه‌های به‌نژادی به‌شمار می‌رود. هدف از این پژوهش گروه‌بندی دوازده لاین امید‌بخش زمستانه کلزا به همراه رقم شاهد اکاپی بر مبنای شباهت پاسخ آن‌ها به محیط‌های مختلف با استفاده از روش لین و باتلر بود. آزمایش‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1391-1389 در ایستگاه‌های تحقیقاتی کرج، کرمانشاه، بجنورد، همدان، اصفهان و اراک انجام شد. تجزیه واریانس مرکب با فرض تصادفی بودن محیط‌ها و ثابت بودن ژنوتیپ‌ها و حذف دو ایستگاه بجنورد و اراک به دلیل ناهمگنی خطای آزمایش انجام شد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر متقابل سال × مکان در سطح احتمال 1 درصد و اثر متقابل سال × مکان × ژنوتیپ در سطح احتمال 5 درصد معنی‌دار بود. نتایج گروه‌بندی لاین‌ها با استفاده از مدل اول لین و باتلر نشان داد که لاین‌های امید‌بخش l137، l201 و l119 از پایداری بالایی برخوردار بودند. در مدل دوم، لاین‌ها به دو گروه تقسیم شدند. در گروه اول، همین لاین‌ها با داشتن بالاترین ضریب رگرسیونی به عنوان لاین‌های پایدار برای مناطق مساعد شناسایی شدند. در گروه دوم، لاین l63 با داشتن کمترین میزان ضریب رگرسیونی مناسب برای محیط‌های نامساعد تشخیص داده شد. با توجه به نتایج این تحقیق تجزیه خوشه‌ای می‌تواند در تعیین ژنوتیپ‌های پایدار، کارا و مفید واقع شود.