ارزیابی عملکرد، اجزای عملکرد و تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ‌های بهاره کلزا

به منظور ارزیابی عملکرد دانه، اجزای عملکرد و تحمل به تنش خشکی هفده ژنوتیپ بهاره کلزا دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی 1390-1388 اجرا شد. ژنوتیپ‌ها در آزمایش بدون تنش از زمان کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک بر اساس50 درصد و در آزمایش تنش بر اساس 80 درصد تخلیه رطوبت قابل استفاده گیاه در خاک آبیاری شدند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب صفات در دو شرایط محیطی، بین ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد دانه و شاخص‌های تنش خشکی اختلاف معنی دار وجود داشت. در شرایط آبیاری بر اساس 80 درصد تخلیه رطوبتی خاک، اکثر صفات مربوط به عملکرد به طور معنی‌دار کاهش یافتند. در شرایط بدون تنش میانگین عملکرد دانه در لاین‌های 15/1gol×19h،39/2 fus×rc، zabol-6،sg2-87182 و 13/1rg×19h به ترتیب 3147، 2838، 2831، 2789 و 2779 کیلو‌گرم در هکتار بود. در شرایط تنش لاین‌های 15/1gol×19h، 13/1 rg×19h و sg1-87182 به ترتیب با 2218، 2596 و2110 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه بیشتری داشتند. همبستگی عملکرد دانه در شرایط تنش و عدم تنش با شاخص‌های تحمل به خشکی مثبت و معنی‌دار بود. لاین‌های 15/1gol×19h ،13/1rg×19 h و zabol-6 ضمن داشتن بیشترین عملکرد دانه، بیشترین مقادیر شاخص‌های تحمل به تنش (sti)، میانگین بهره‌وری هندسی (gmp) متوسط بهره‌وری (mp) را داشتند و به عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها با عملکرد بالا تعیین شدند. نمودار بای‌پلات ترسیم شده بر مبنای مولفه‌های اصلی نشان داد که شاخص‌های sti، gmp و mp نسبت به یک دیگر بالاترین ضریب همبستگی را داشتند و ژنوتیپ‌های متحمل در مجاورت شاخص‌های تحمل قرار گرفتند. این شاخص‌ها می‌توانند به عنوان بهترین معیار برای ارزیابی و تعیین ارقام متحمل به خشکی در برنامه‌های به‌نژادی استفاده شوند.