ارزیابی عملکرد دانه و شاخص‌های تحمل به خشکی در ارقام و لاین‌های خالص سویا در منطقه گرگان

خشکی یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد دانه گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا از جمله ایران است. برای ارزیابی عملکرد و شاخص‌های تحمل به خشکی در بیست رقم و لاین سویا، سه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو سال 1389 و 1390 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان با سه تکرار اجرا شد. زمان آبیاری در آزمایش اول (شاهد) براساس 50 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس a و در شرایط تنش متوسط و شدید به ترتیب براساس100 و 150 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر در نظر گرفته شد. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در شرایط بدون تنش 1989 کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش خشکی شدید 1242 کیلوگرم در هکتار بود. در شرایط بدون تنش ژنوتیپ ht2 با 2569 کیلوگرم در هکتار، در شرایط تنش متوسط ژنوتیپ pe10 با 2222 کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش شدید رطوبتی ژنوتیپ we6 با 1688 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید کردند. با توجه به شاخص‌های sti، mp و gmp، تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپ‌های pe10 و ht2 بیشتر از سایر ژنوتیپ‌ها بود. محاسبه شاخص ssi نشان داد که از نظر تحمل به خشکی، ژنوتیپ l504 متحمل‌ترین و ژنوتیپ m9 دارای کمترین تحمل بود. به همین ترتیب محاسبه شاخص tol نشان داد که از نظر تحمل به خشکی، ژنوتیپ sg20 متحمل‌ترین و l17 دارای کمترین تحمل بود. ژنوتیپ‌های برتر می‌توانند پس از اجرای طرح‌های تحقیقاتی تکمیلی جهت کشت در شرایط مختلف استان توصیه شده و همچنین در برنامه‌های تحقیقاتی به‌نژادی مورد استفاده قرار گیرند.