ارتباط عوامل محیطی با برخی خصوصیات فنولوژیکی و عملکرد دانه ارقام تجاری گندم نان در تاریخ‌های کاشت مختلف

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و ارتباط عوامل آب و هوایی‌ در مراحل مختلف رشد با مراحل فنولوژیکی و عملکرد دانه برخی تجاری ارقام گندم نان، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های 99-1397 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب اجرا شد. کرت های اصلی شامل پنج تاریخ کاشت (پنجم و بیستم آبان، پنجم و بیستم آذر و پنجم دی) و کرت های فرعی شامل پنج رقم گندم (مهرگان، برات، خلیل، سارنگ و ستاره) بودند. نتایج نشان داد که ارقام دیررس‌تر خلیل و برات در تاریخ کاشت‌های زودهنگام عملکرد دانه بالاتری داشتند. ارقام زودرس ستاره و مهرگان در تاریخ های کاشت دیرهنگام، کاهش عملکرد دانه کمتری داشتند. بیشترین و کمترین میانگین عملکرد دانه ارقام به ترتیب در تاریخ های کاشت های 20 آبان (6934 کیلوگرم در هکتار) و پنجم دی (5775 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. تعداد روز و درجه-روز رشد (gdd) برای مراحل مختلف رشدی، با تاخیر در کاشت، کاهش یافت. این کاهش برای مراحل طویل شدن ساقه، گرده‌افشانی و رسیدگی فیزیولوژیکی از تاریخ کاشت اول به پنجم به ترتیب 181، 282 و 528 درجه-روز رشد بود. بررسی همزمان ارتباط عوامل آب و هوایی و اثر تاریخ کاشت بر خصوصیات ارقام، دو مولفه اول در مجموع حدود 40 درصد تغییرات را توجیه کردند. نتایج نشان داد که دما مهمترین عامل کنترل کننده در طول دوره‌های مختلف رشدی بود. با تغییر در تاریخ کاشت، درجه-روز رشد لازم برای مراحل مختلف مقدار ثابتی نبود که می تواند به دلیل اثر سایر عوامل محیطی باشد. نتایج این پژوهش می تواند به درک بهتر ارتباط عوامل آب و هوایی بر عملکرد دانه گندم نان و انتخاب ارقام سازگار برای منطقه داراب در شرایط تغییر اقلیم کمک کند.

the relationship of environmental factors with phenological characteristics and grain yield of some commercial bread wheat cultivars in different sowing dates

this study aimed to investigate the effect of sowing date and enviromental factors during different growth stages on some phenological characterisitcs and grain yield of commercial bread wheat cultivars. the experiment was carried out as split-plot arrangements in randomized complete block design with three replications at the darab reaesrch field station in 2018-19 and 2019-20 cropping cycles. five sowing dates: october 27, 11, and november 26, december 11, and 26, were assigned to the main plots. five commercial wheat cultivars: mehregan, barat, khalil, sarang, and setareh, were randomized in the subplots. results showed that the late maturity cultivars, khalil and brat, had higher grain yield in earlier sowing dates. early maturity cultivars, setareh and mehregan, had less yield reduction in later sowing dates.