ارزیابی سازگاری و پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های کینوا(.chenopodium quinoa willd) در کشت پاییزه با استفاده از تجزیه ammi

با توجه به ضرورت معرفی و توسعه گیاهان جدید سازگار با دوره‏های تنش خشکی ناشی از تغییرات اقلیمی، این پژوهش با هدف ارزیابی سازگاری و پایداری ژنوتیپ‌های منتخب کینوا در مناطق کشت پاییزه انجام شد. ده ژنوتیپ کینوا شامل: ژنوتیپ هایred carina, titicaca, giza1, q12, q18, q21, q22, q26, q29 و q31 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی (98-1397و 99-1398) در چهار منطقه جیرفت (شهریور 1397 و 1398)، اهواز (مهر 1397 و 1398) و ایرانشهر و بوشهر (آبان 1397 و 1398) کشت شدند. ژنوتیپ‌های با پیشوند q از کشور شیلی، رقم titicaca از دانمارک، رقم giza1 از مصر و رقم red carina از هلند دریافت شده‌اند. در طول اجرای پروژه صفات روز تا جوانه‌زنی، روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع گیاه، طول گل-آذین، قطر ساقه، عملکرد دانه، وزن هزاردانه و میزان ساپونین دانه اندازه‏گیری شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر سال ، مکان و ژنوتیپ بر کلیه صفات مورد ارزیابی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل این عوامل آزمایشی بر اکثر صفات مورد ارزیابی نیز در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. ژنوتیپ q12 با میانگین عملکرد دانه 2350/2 کیلوگرم در هکتار بیشترین و رقم red carina با میانگین عملکرد دانه  1695 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. جیرفت با میانگین عملکرد دانه 3147/5کیلوگرم در هکتار و بوشهر با میانگین عملکرد دانه 1009 کیلوگرم در هکتار به ترتیب بالاترین و پایین ترین رتبه را در کشمت پاییزه کینوا داشتند. تجزیه پایداری عملکرد دانه نیز نشان داد که ژنوتیپ‌های q18، q22، ttkk و q21 به ترتیب دارای پایدارترین علمکرد دانه بودند. ژنوتیپ‏های q18 و q22در اهواز، ایرانشهر و بوشهر سازگاری خصوصی داشتند و ژنوتیپ‏های q12، q29 و q26 نیز در جیرفت سازگاری خصوصی بهتری را نشان دادند. بطورکلی ژنوتیپ های کینوا بررسی ‌شده در این پژوهش، برای کشت پاییزه مناسب بودند و می توان آنها را  برای کشت پاییزه در مناطق هدف در دسترس کشاورزان قرار داد.

assessment of adaptability and seed yield stability of autumn sown quinoa (chenopodium quinoa willd.) genotypes using ammi analysis

this research was carried out to meet the need for development and introduction of new crops that can adapt to long periods of drought stress under changing climate. for this purpose the adaptability and seed yield stability of 10 autumn sown quinoa genotypes including; red carina, titicaca, giza1, q12, q18, q21, q22, q26, q29 and q31 were studied using randomized complete block design with three replications in four location (ahvaz, iranshahr, bushehr and jiroft) in iran in 2018-2019 and 2019-2020 cropping seasons. seed of quinoa genotypes were sown in october 2017 and 2018 in ahvaz and jiroft, and in november 2017 and 2018 in iranshahr and bushehr. genotypes with q prefix have been received from chile, cv. titicaca from denmark, cv. giza1 from egypt and cv. red carina from the netherlands. days to germination, days to flowering, days to physiological maturity, plant height, inflorescence length, stem diameter, seed yield, 1000-seed weight and seed saponin content were measured and recorded. combined analysis of variance showed that effects of year, location and genotypes were significant (p ≤0.01) on all studied traits, except days to germination. also, genotype × location interaction was significant (p ≤0.01) on all studied traits. genotype q12 (2350.2 kg ha-1) and red carina (1695 kg ha-1) had the highest and lowest mean seed yield, respectively. jiroft (3147.5 kg ha-1) and bushehr (1009 kg ha-1) had the highest and lowest mean seed yield, respectively. the results of ammi analysis showed that q18, q22, ttkk and q21 genotypes had the highest seed yield stability, respectively. genotypes q18 and q22 had specific adaptation to ahvaz, iranshahr and bushehr, and genotypes q12, q29 and q26 showed specific adaptation to jiroft. in conclusion, the results of this research showed that all studied quinoa genotypes were suitable for autumn sowing in target areas.