ویژگی‌های مورفولوژیک، فنولوژیک و پومولوژیک برخی ژنوتیپ‌های امیدبخش پکان (carya illinoinensis) در دزفول

پکان (carya illinoinensis) یا گردوی گرمسیری، با ارزش غذایی بالا، از جمله میوه‌های خشک است که در مناطق نیمه گرمسیری کشور قابل کشت می باشد. با هدف دستیابی به ژنوتیپ‌های پرمحصول و سازگار پکان، 50 اصله درخت بذری بارده پکان، که 50 سال پیش کشت شده اند، در شرایط آب و هوایی سال‌های 1398 تا 1400 دزفول در استان خوزستان مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد ژنوتیپ های p200-7 و p200-8 به ترتیب با 3/14 و 2/4 گرم درشت‌ترین و ریزترین میوه را داشتند. ژنوتیپ p220-2-1 بیشترین و ژنوتیپ های p200-9 و p220-2-5 به ترتیب کمترین درصد میوه‌های پوک را داشتند. مغز در ژنوتیپ های p200-1 و p200-10 به سهولت جدا می‌شد در صورتیکه در ژنوتیپ های p200-3 و p200-31 جدا شدن مغز بسیار سخت بود. ژنوتیپپ های p200-1 و p220-2-5 زودرس‌ترین و ژنوتیپ p200-23 دیررس‌ترین بودند. بالاترین شاخص عملکرد را ژنوتیپ های p200-23‌، p220-1-1 و p200-9 به ترتیب با 65، 49 و 39 گرم بر سانتی‌متر‌مربع سطح مقطع تنه داشتند. نتایج ارزیابی تحمل به تنش گرمای ژنوتیپ‌های مختلف پکان مورد ارزیابی نشان داد که 40 تا 70 درصد سرشاخه‌های همه ژنوتیپ‌ها در تابستان 1400 با 430 ساعت دمای بیش از 45 درجه سانتی-گراد دچار خشکیدگی شدند. درصورتی‌که سرشاخه‌های ژنوتیپ p200-23 آسیب ندیدند. همچنین نتایج نشان داد درصد خسارت تنش گرما با شاخص عملکرد میوه(r = 0.311*) و رنگ مغز (r = 0.323*) همبستگی مثبت معنی دار داشت. بین ضخامت پوست و سهولت جدا شدن مغز همبستگی مثبت بسیار معنی دار (r = -0.597**) مشاهده شد. همچنین همبستگی بین میانگین وزن میوه با طول میوه (r = 0.386**) و عرض میوه (r = 0.440**) مثبت بسیار معنی‌دار بود. در تجزیه به عامل‌ها، طول میوه، ضخامت پوسته، درصد پوکی، وزن میوه، عملکرد و درصد خسارت تنش گرما مجموعا 67 درصد از کل واریانس را به خود اختصاص دادند. در نهایت ژنوتیپ p200-23 با عملکرد بالا، مغز با رنگ طلایی روشن و تحمل بسیار بالا در برابر تنش گرما و همچنین ژنوتیپ p220-1-1 با عملکرد بالا و درصد پوکی پایین به عنوان ژنوتیپ های امید بخش پکان برای بررسی های تکمیلی در آینده شناسایی شدند.

morphological, phenological and pomological characteristics of some promising pecan (carya illinoinensis) genotypes in dezful in iran

to select the high yielding and adapted pecan genotypes for dezful climatic conditions in iran, 50 seedling trees were evaluated in 2019-2021 in dezful in southwest of iran. the results showed that p200-7 and p200-8 genotypes had the largest and smallest nuts with 14.3 and 4.2 grams, respectively. p220-2-1 genotype had the highest and p200-9, and p220-2-5 genotypes had the lowest percentage of blank nuts. kernel removal was easy in p200-1 and p200-10 genotypes, while it was very difficult in p200-3 and p200-31 genotypes. fruit ripening time was the earliest in p200-1 and p220-2-5 genotypes and the latest in p200-23. p200-23, p220-1-1 and p200-9 genotypes had the highest yield index with 65, 49 and 39 g cm-2 of tree trunk, respectively. the results of evaluation for heat stress tolerance in pecan genotypes showed that 40 to 70% of the branches of all genotypes were damaged by hot temperatures in the summer of 2021 with 430 hours of temperatures above 45 oc, while the branches of p200- 23 genotype were not damaged. in addition, the results indicated that heat stress damage had significant correlation with yield index (r = 0.311*) and kernel color (r = 0.323*). there was highly significant (r = -0.597**) correlation between shell thickness and kernel removal. the relationship between mean fruit weight and nut length (r = 0.386**) and nut width (r = 0.440**) were also highly significant. factor analysis showed that nut length, shell thickness, blank nuts percentage, nut weight, yield index and heat stress damage accounted for 67% of the total variance. finally, p200-23 genotype with high yield index, golden bright kernel color and very high heat stress tolerance, and p220-1-1 genotype with high yield and low percentage of blank nuts were identified as promising genotypes for future supplemental research.