تحمل به یخ‌زدگی در برخی ژنوتیپ‌های عدس در شرایط کنترل‌شده

به‌منظور به‌گزینی جهت تحمل به یخ‌زدگی 40 ژنوتیپ عدس آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سال 1396 در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. ژنوتیپ‌ها‌ در معرض سه دمای یخ‌زدگی (13-، 15- و 18- درجه‌سانتی‌گراد) قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در دماهای 13-، 15- و 18- درجه ‌سانتیگراد به‌ترتیب 100، 93 و 30 درصد از ژنوتیپ‌ها با حداکثر بقای خود (100 درصد) تفاوت معنی‌داری نداشتند. تنها سه ژنوتیپ mlc12، mlc17 و mlc95 توانایی حفظ بقای 100 درصد در هر سه دمای یخ‌زدگی را داشتند. کمترین دمای کاهنده 50 درصد سطح برگ (rlat50) و وزن خشک گیاه (rdmt50)، به‌ترتیب برابر با 16/5- و 16/7- درجه‌سانتیگراد بود و بیشتر ژنوتیپ‌ها در حفظ 50 درصد از صفات مذکور در دوره بازیافت موفق بودند. ژنوتیپ‌های mlc8 و mlc286 با rdmt50 معادل 7/16- درجه‌ سانتیگراد بیشترین توانایی برای حفظ وزن خشک خود را داشتند و در نقطه مقابل ژنوتیپ mlc74 با rdmt50 معادل 13/4- درجه‌سانتیگراد کمترین تحمل به سرما را ازنظر افزایش وزن خشک در دوره بازیافت داشت. به‌طورکلی 37 ژنوتیپ از تحمل مناسبی برای مواجهه با تنش یخ‌زدگی برخوردار بودند بنابراین باتوجه به نتایج این آزمایش این 37 ژنوتیپ‌ عدس می توانند در برنامه به نژادی عدس برای مناطق هدف با دمای حداقل 15-درجه سانتیگراد مورد استفاده قرار گیرند.

freezing tolerance in some lentil genotypes under controlled conditions

to study freezing tolerance of 40 genotypes of lentil (lens culinaris medik.) an experiment as factorial arrangements in completely randomized design with three replications was carried out at the research center for plant science, ferdowsi university of mashhad, mashhad, iran, in 2017-2018. genotypes were exposed to three levels of freezing temperatures (-13, -15 and -18 °c). the results showed that at -13, -15 and -18 °c temperature levels, 100, 93 and 30 percent of genotypes had no significant difference with their maximum survival (100%), respectively. only three genotypes mlc12, mlc17 and mlc95 were able to maintain 100% survival at all three freezing temperature levels. the lowest temperatures reducing 50% of leaf area (rlat50) and dry matter (rdmt50) were -16.5 and -16.7 °c, respectively, and most of the genotypes succeeded in retaining 50 percentage of these traits during the recovery period. mlc8 and mlc286 genotypes with rdmt50 of -16.7 °c had the highest ability to maintain dry weight, whereas mlc74 genotype with rdmt50 of -13.4 °c had the least cold tolerance in respect to dry weight during recovery. generally, 37 genotypes had reasonable level of tolerance to freezing stress. therefore, based on the results of this experiment these 37 genotypes can be used in lentil breeding program for target areas with a minimum temperature of -15 °c.