گروه‏ بندی تعدادی از ارقام تجاری گندم نان ( . triticum aestivum l ) آبی در ایران بر اساس ویژگی‏ های کیفیت دانه

کیفیت نانوایی در گندم نان متاثر از ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ و محیط است و بسته به نوع رقم و منطقه کشت، متفاوت می‏باشد. از سوی دیگر تولید محصولات متنوع صنایع پخت (نان، بیسکویت، و ...) با کیفیت مطلوب نیاز به تولید ارقام گندم با ویژگی‏های کیفیت دانه متفاوت را نشان می‏دهد. بنابراین، گروه‏بندی ارقام گندم نان ایران ضروری می‏باشد. در این پژوهش ویژگی‏های کیفیت دانه 28 رقم تجاری گندم نان آبی کشور ارزیابی و گروه‏بندی آنها براساس ویژگی‏های کیفیت دانه در سال 96-1395 انجام شد. نتایج نشان داد که اثر محیط و رقم در داخل محیط های مورد ارزیابی برای تمام صفات مورد ارزیابی در این بررسی معنی‏دار بود (p ≤ 0.01). استان‏های بوشهر و خوزستان ببیشترین میزان پروتئین دانه (12.6 درصد) و چهار استان آذربایجان شرقی، همدان، زنجان و کرمانشاه کمترین میزان پروتئین دانه (11.4 درصد) را به خود اختصاص دادند. از سوی دیگر دامنه تغییرات میزان پروتئین دانه در بین ارقام مورد بررسی 11.4 تا 12.7 درصد به ترتیب برای ارقام اروم و مهرگان بود. بررسی روابط بین ویژگی‏های کیفیت دانه نشان داد که میزان پروتئین دانه با عدد زلنی، سختی دانه، درصد گلوتن مرطوب و جذب آب همبستگی مثبت و معنی‏‏دار (p ≤ 0.01) داشت. بنابراین می‏توان از میزان پروتئین برای تعیین گروه‏‏بندی ارقام تجاری ایران بر اساس کیفیت دانه آنها استفاده نمود. همچنین استان‏های، بوشهر و خراسان شمالی و جنوب کرمان از نظرکیفیت بالای دانه گندم‏های تولیدی درگروه اول قرار گرفتند.

grouping some of irrigated bread wheat (triticum aestvum l.) commercial cultivars based on grain quality properties

the baking quality of bread wheat is affected by genotype, environment and the interaction of genotype by environment and varies depending on the cultivar and growing area. on the other hand, to produce various products in the baking industry with desirable quality properties different cultivars with different quality properties are needed. therefore, grouping of iranian bread wheat commercial cultivars is necessary. in this study, grain quality properties of 28 irrigated bread wheat commercial cultivars in iran were evaluated. the results showed that the effect of environment and genotype within environments was significant (p ≤ 0.01) for all evaluated quality properties. bushehr and khuzestan provinces had the highest protein content (12.6%), and four provinces in cold and temperate regions; kermanshah, zanjan, east azerbaijan and hamedan had the lowest protein content (11.4%). on the other hand, the lowest and highest protein content among the bread wheat cultivars was 11.4% to 12.7% for cv. uroum and cv. mehrgan, respectively. correlation study showed that grain protein content had strong and significant (p ≤ 0.01) relationship with zeleny, grain hardness, wet gluten content and water absorption. therefore, protein content can be used for grouping of commercial bread wheat cultivars in iran based on grain quality properties. also results showed that bushehr, north khorasan and south kerman produced the high grain quality and ranked in the first group.