برهمکنش ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد دانه و علوفه لاین‏های امیدبخش سورگوم دومنظوره

برای ارزیابی الگوی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بر عملکرد دانه و علوفه، 10 لاین امیدبخش سورگوم دو منظوره در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با چهار تکرار در شش ایستگاه تحقیقات کشاورزی کرج، مشهد، بیرجند ،زابل، مغان و اصفهان به مدت دو فصل زراعی (1393و1394) کشت شدند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد اثر سال، مکان، ژنوتیپ واثر متقابل آنها بر عملکرد دانه، عملکرد علوفه و عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال یک درصد معنی‏دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد لاین شماره 3 (kdfgs9) با عملکرد دانه 8/7 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد دانه بود. لاین های شماره 1 (kdfgs4) و 9 ((kdfgs26  با عملکرد علوفه خشک 26/2 و 26/1 تن در هکتاربه ترتیب  دارای  بیشترین عملکرد علوفه خشک بودند. لاین‏های شماره 1 (kdfgs4) ،2 (kdfgs6) و 9 ((kdfgs26 به ترتیب با 34/3، 33 و 32/5 تن در هکتار عملکرد بیولوژیک نسبت به دیگر لاین‏های مورد بررسی در این آزمایش برتر بودند. تجزیه پایداری با استفاده از روش ammi و برازش مولفه‏های اصلی به اثر متقابل ژنوتیپ × محیط نشان داد دو مولفه اصلی برای عملکرد دانه، عملکرد علوفه خشک و عملکرد بیولوژیک معنی‏دار بود. برای عملکرد دانه دو مولفه اول 67/8 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را توضیح دادند. با توجه به مدل ammi و پارامتر ارزش پایداری امی(asv)، لاین‏های شماره‏2 (kdfgs6) و 3 ( kdfgs9 ) با پایداری عملکرد دانه بالا، لاین‏های مناسب دو منظوره با اولویت تولید دانه و لاین‏های شماره 9 ((kdfgs26 و 1 (kdfgs4) به‏عنوان لاین های مناسب دو منظوره با اولویت تولید علوفه شناسایی شدند.

Genotype × Environment Interaction and Grain and Forage Yield Stability of Promising Lines of Dual-Purpose Sorghum

To evaluate the interaction pattern of genotype × environment and grain and dry forage yield stability of 10 promising dual purpose sorghum lines, a field experiment was carried out using randomized complete block design with four replications in six field stations of Karaj, Mashhad, Birjand, Zabol, Moghan and Isfahan in 2014 and 2015 growing seasons. Combined analysis of variance showed that the main effects of year, location, and genotypes as well as their interaction effects were significant (p <0.01) on grain yield, dry forage yield and biological yield. Mean comparison showed that line No. 3 (KDFGS9) with grain yield of 7.8 tha1 had the highest grain yield, and line No. 1 (KDFGS4) and line number 9 (KDFGS26) with 26.2 and 26.1 tha1 had the highest dry forage yield, respectively. Line No. 1 (KDFGS4), No. 2 (KDFGS6) and No. 9 (KDFGS26) were superior to the others by producing of 34.3, 33 and 32.5 tha1 of biological yield, respectively. Analysis of variance by AMMI model and fitting of main components to the genotype by environment interaction effect showed that two main components for grain yield, dry forage yield and biological yield were significant. The first two components explained 67.8 percent of the sum of the squares of the interaction. According to the AMMI model and ASV stability parameter, lines No. 2 (KDFGS6) and No. 3) KDFGS9( with high grain and dry forage yield stability were the most suitable lines for dual purpose with the priority of grain production. On the other hand, lines No. 9 (KDFGS26) and No. 1 (KDFGS4) can be released as dualpurpose cultivars with the priority of forage production.