ارزیابی تحمل به خشکی در لاین‌های اینبرد نوترکیب برنج با استفاده از شاخص‌‌های تحمل به تنش

به‌منظور ارزیابی لاین‌های اینبرد نوترکیب برنج حاصل از تلاقی دو رقم برنج اهلمی طارم و سپیدرودبه ترتیب متحمل و حساس به تنش خشکی، آزمایشی در بهار سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس اجرا گردید. یکصد و شانزده لاین اینبرد نوترکیب در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط (بدون تنش و تنش خشکی) بررسی و ارزیابی شد. شاخص‌های mp، gmp، sti، rdy، hm،k1sti و k2sti با عملکرد دانه در هر دو محیط (تنش و بدون تنش) همبستگی بالایی داشتند، بنابراین به‌عنوان شاخص‌های مناسب جهت انتخاب لاین‌های متحمل به تنش خشکی شناسائی شدند. تجزیه بای‌پلات بر اساس دو مولفه اول نشان داد که لاین‌های شماره 12، 112 و 113 به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل و لاین‌های شماره 43، 50، 64 و 89 به‌عنوان ژنوتیپ‌های حساس شناخته شدند. بای‌پلات شاخص‌های snpi و sspi را نیز به‌عنوان معیارهای شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی معرفی کرد. بر اساس 17 شاخص تحمل و حساسیت به خشکی و عملکرد دانه در شرایط تنش و بدون تنش گروه‌بندی لاین‌ها با استفاده از تجزیه خوشه‌ای به روش ward انجام گرفت و چهار گروه تشکیل شد. خوشه‌های دوم و چهارم به‌ترتیب با بیشترین و کمترین مقدار k2sti به‌ترتیب معرف ژنوتیپ‌های متحمل‌ و حساس بودند. در مجموع بر اساس تجزیه بای‌پلات و تجزیه خوشه‌ای لاین‌های شماره 112 و 64 به ترتیب به عنوان متحمل‌ترین و حساس‌ترین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در تحقیق حاضر شناسایی شدند. عملکرد دانه لاین شماره 112 در شرایط تنش و بدون تنش به‌ترتیب 5190 و 6640 کیلوگرم در هکتار و عملکرد دانه لاین شماره 64 در شرایط تنش و بدون تنش به‌ترتیب 1640 و 2240 کیلوگرم در هکتار بود.

Evaluation of Drought Tolerance in Rice Recombinant Inbred Lines Using Stress Tolerance Indices

To evaluate drought tolerance in rice recombinant inbred lines obtained from a cross between two cultivars of AhlamiTarom (tolerant) and Sepidrood (susceptible), a field experiment was conducted in spring 2016 in the research farm of Gonbad Kavous University. One hundered sixteen genotypes were studied using randomized complete block design with three replications in two environments (drought stress and nonstress conditions). MP, GMP, STI, RDY, HM, K1STI and K2STI indices had high correlations with grain yield under the two environments (drought stress and nonstress), therefore were identified as suitable indices for selecting droughttolerant lines. A biplot analysis perfermed based on the first and second components of principle component analysis showed that lines No. 12, 112, and 113 were the most tolerant, and lines No. 43, 50, 64, and 89 were sensitive genotypes. Moreover, biplot also identified SNPI and SSPI suitable for identifying tolerant genotypes to drought stress. Grouping of lines based on 17 drought tolerantce indices and grain yield in the stress and nonstress conditions was performed by cluster analysis using Ward method, and four clusters were formed. The second and fourth clusters, with the highest and lowest K2STI, included the most tolerant and most sensitive genotypes to drought stress, respectively. Overall, according to the biplot and cluster analyses, lines No. 112 and 64 were identified as the most tolerant and most sensitive genotypes, respectively. Grain yield of line No. 112, in the drought stress and nonstress conditions was 5190 and 6640 kgha1, respectively. However, grain yield of line No. 64, in the drought stress and nonstress conditions were 1640 and 2240 kgha1, respectively.