اثر تنش خشکی بر صفات زراعی ژنوتیپ‌های کنجد در منطقه بهبهان

بروز تنش خشکی در زراعت کنجد در منطقه بهبهان رایج بوده و معمولاً از اواخر شهریورماه به بعد رخ می‌دهد. این تحقیق در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو آزمایش جداگانه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان به مدت دو سال (1391 و 1392) اجرا شد. در آزمایش اول آبیاری پس از 100 میلی‌متر تبخیر از طشتک کلاس a (آبیاری متداول) و در آزمایش دوم آبیاری پس از 200 میلی‌متر تبخیر از طشتک کلاس a (تنش) انجام شد. ژنوتیپ‌های مورد بررسی شامل لاین‌های l5-84215 ، l5-86365 و صفی‌آبادی، رقم یلووایت و توده محلی بهبهان (شاهد) بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که در هر دو آزمایش اثر ژنوتیپ بر صفات تعداد کپسول در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود. در آزمایش اول و دوم توده محلی بهبهان به ترتیب با میانگین 1286 و 741 کیلوگرم در هکتار دارای بالاترین عملکرد دانه بود. از نظر شاخص حساسیت به تنش لاین l5-86365 با 0/92 دارای پایین‌ترین مقدار بود. کمترین شاخص تحمل معادل 272/93 مربوط به لاین صفی‌آبادی بود. توده محلی بهبهان از نظر شاخص‌های تحمل به تنش ( 0/99)، بهره‌وری متوسط (1013/52) و میانگین هندسی بهره‌‌وری (976/24) دارای بیشترین مقادیر بود. در سال اول و دوم توده محلی بهبهان به ترتیب با 0/26 و 0/23کیلوگرم بر مترمکعب دارای بیشترین بهره‌وری مصرف آب آبیاری بود. با توجه به این که توده محلی بهبهان در هر دو حالت شاهد و تنش عملکرد بالاتری نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها داشت و از نظر مقادیر شاخص‌های تحمل به تنش، بهره‌وری مصرف آب آبیاری نیز بالاتر از بقیه ژنوتیپ‌ها بود، این جمعیت برای کاشت در منطقه بهبهان در شرایط آبیاری متداول و در شرایط تنش خشکی توصیه می‌شود.

Effect of Drought Stress on Agronomic Traits of Sesame Genotypes in Behbahan Region

Drought stress in sesame happens regularly during September in Behbahan region. This research was carried out in two separate experiments based on randomized complete block design with three replications at Behbahan Agricultural Research Station for two years (2012 and 2013). In the first experiment irrigation was after 100mm (usual irrigation) and in the second experiment after 200mm evaporation from class A pan (stress). Genotypes were L584215, L586365 and Safiabadi lines, Yellow White cultivar and Behbahan local population (check). Combined variance analysis results showed that in both experiments the effect of genotype was significant at 1% probability level on pod number per plant, 1000 seed weight and seed yield. In the first experiment (usual irrigation) the heightest seed yield was produced by Behbahan local population (1286 kgha1). In the second experiment (stress) the heightest seed yield was produced by Behbahan local population (741 kgha1). L586365 line had the lowest stress susceptibility index (0.92). Safiabadi line had the lowest tolerance index (272.93). Behbahan local population had the heightest stress tolerance index (0.99), mean productivity (1013.52) and geometric mean productivity (976.24). Behbahan local population had the heightest water productivity (0.26 kgm3 in the first year and 0.23 kgm3 in the second year). Due to the higher seed yield in normal and stress conditions, favorable amounts of drought tolerance indices and water use efficiency of sesame Behbahan local population, this population can be recommended for cultivation in Behbahan regions.