تاثیر محرک‌های زیستی بر برخی ویژگی‌های بیوشیمیایی گیاه رازیانه تحت تنش کادمیوم

امروزه با صنعتی شدن جوامع، ترکیبات سمی زیادی در محیط آزاد شده است. آلودگی محیطی ناشی از فلزات سنگین یکی از مهمترین عوامل جهانی آلودگی خاک است که امنیت غذایی را تهدید می کند. گیاهان دارویی جزء گیاهان مهم اقتصادی بوده و فرآورده های آن ها در سطح وسیع و بالایی در جهان و ایران مصرف می شوند. از آنجایی که کادمیم به عنوان عنصر اصلی در ایجاد انواع سرطان ها به ویژه سرطان گوارش شناخته شده است، بررسی اثرات این فلز سمی بر خواص کمی و کیفی رازیانه ضروری و مهم است. استفاده از نانو کودها در خاک و عناصر تغدیه ای می تواند راهکاری مناسب برای کاهش اثرات نامطلوب این فلز سنگین باشد. این آزمایش به منظور ارزیابی برخی ویژگی های بیوشیمیایی گیاه رازیانه و امکان تخفیف اثرات تنش فلز سنگین کادمیوم با محلول پاشی نانوذره سلنیوم، عصاره جلبکی و برهم کنش آن ها در شرایط گلخانه ای به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی طی آزمایشی با سه تکرار در سال 1402-1403 اجرا گردید. فاکتور اول شامل فلز سنگین کلرید کادمیم در دو سطح (شاهد و 20 میلی گرم در کیلوگرم خاک) و فاکتور دوم تغذیه برگی در سه سطح (شاهد، عصاره جلبکی و نانوذره سلنیوم به ترتیب با غلظت های 2 میلی گرم در لیتر و 20 میلی گرم در لیتر در نظر گرفته شد. یافته ها نشان دادند که در شرایط تنش کادمیوم میزان مالون دی آلدهید، آنزیم های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز، محتوای پرولین و درصد نشت یونی افزایش معنی داری یافت، در حالی که محتوای رنگیزه های فتوسنتزی نسبت به شاهد کاهش نشان داد. همچنین بیشترین سطح غلظت مالون دی آلدهید و فعالیت آنزیم های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز در محلول پاشی با عصاره جلبکی تحت تنش کادمیوم نسبت به شاهد ملاحظه شد. اثر هم افزایی نانوذره سلنیوم و عصاره جلبکی موجب کاهش 91/3 درصدی نشت یونی و افزایش73/16 درصدی پرولین و رنگیزه های فتوسنزی به ویژه افزایش 11/33 درصدی کلروفیل b شد. به عبارتی اثرات نامطلوب تنش کادمیوم با تقویت سیستم آنتی اکسیدانی و فتوسنتزی گیاه رازیانه توسط نانوذره سلنیوم و عصاره جلبکی کاهش یافته است. به طور کلی تغذیه برگی با عصاره جلبکی (غلظت دو میلی گرم بر لیتر) به دلیل محتوای بالای عناصر ماکرو و میکرو و خاصیت آنتی اکسیدانی در مقایسه با نانوذره سلنیوم، توانسته با افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی رادیکال های آزاد را مهار و با کاهش نشت الکترولیت، یکپارچگی غشاء را در شرایط تنش کادمیوم حفظ کند.

effect of biological stimuli on some biochemical characteristics of fennel plant under cadmium stress

introductionwith the industrialization of societies in recent days, many toxic compounds have been released into the environment. environmental pollution caused by heavy metals is one of the most important global factors of soil pollution that threatens food security. medicinal plants are important economic plants and their products are widely consumed in the world and iran.  since cadmium is known as the main element in causing various cancers, especially digestive cancer, it is necessary and important to investigate the effects of this toxic metal on the quantitative and qualitative properties of fennel. using nano fertilizers in soil and nutrients can be a suitable solution to reduce the adverse effects of this heavy metal.materials and methodsthis experiment was conducted in order to evaluate some biochemical characteristics of fennel plant and the possibility of mitigating the effects of cadmium heavy metal stress by foliar spraying of selenium nanoparticles, algae extract and their interaction in greenhouse conditions in a factorial manner based on a randomized complete block experimental design with three replications in 2023-2024 was implemented. the first factor included the heavy metal cadmium chloride at two levels (control and 20 mg/kg of soil) and the second factor is foliar application at three levels (control, algal extract, and selenium nanoparticle with concentrations of 2 mg/l and 20 mg/l).resultsthe findings showed that under cadmium stress, the amount of malondialdehyde, catalase and superoxide dismutase enzymes, proline content and ion leakage percentage increased significantly, while the content of photosynthetic pigments decreased compared to the control. also, the highest level of malondialdehyde concentration and activity of catalase and superoxide dismutase enzymes were observed in foliar spraying with algal extract under cadmium stress compared to the control. the synergistic effect of selenium nanoparticle and algal extract decreased ion leakage by 3.91% and increased proline and photosynthetic pigments by 16.73%, especially chlorophyll b by 33.11%. in other words, the adverse effects of cadmium stress have been reduced by strengthening the antioxidant and photosynthetic system of fennel plant by selenium nanoparticles and algae extract. conclusionsin general, foliar application of algal extract (concentration of 2 mg/l) due to the high content of macro and micro elements and antioxidant properties compared to selenium nanoparticles, has been able to inhibit free radicals by increasing the activity of antioxidant enzymes and by reducing the electrolyte leakage, maintain the integrity of the membrane in the condition of cadmium stress.