تاثیر اشعه ماورای بنفش (uv-c) بر الگوی بیان برخی آنزیم‌‌های دخیل در مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی گندم نان

گندم از جمله گیاهانی است که از نظر رژیم غذایی و تجاری اهمیت دارد و تقاضای جهانی برای آن در حال افزایش است. یکی از تنش های مضر و خطرناک، نور ماورای بنفش می باشد که رشد و تولید گیاه را تحت تاًثیر قرار داده و منجر به تولید گونه های فعال اکسیژن، که بسیار سمی هستند، می شود. پژوهش حاضر به‌ منظور بررسی تاثیر نور ماورای بنفش نوع c بر روی گیاهچه های سه رقم گندم جهت شناسایی سیستم های دخیل در انتقال پیام دفاعی این گیاه از جنبه بیوشیمیایی و مولکولی مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دانشگاه محقق اردبیل اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل فاکتور اول شاهد و تیمار با نور ماورای بنفش (نوع c با طول موج 254 نانومتر) و فاکتور دوم ارقام گندم، مروارید و گاسپارد) بودند. تنش نور ماورای بنفش نوع c در مرحله سه- چهار برگی، به ‌مدت 20 دقیقه اعمال گردید و سپس نمونه ‌برداری از برگ های تیمار شده در زمان های صفر، 1، 2، 4، 6، 10، 18، 24 و 48 ساعت پس از تیمار انجام گرفت. نتایج نشان داد فعالیّت کمّی پراکسیدازها در ارقام سرداری و گاسپارد در مقابل نور ماورای بنفش نوع c تفاوت معنی داری نداشت، در صورتی که در رقم مروارید، این افزایش آنزیمی از همان ساعات اولیه، سیر صعودی داشت. همچنین نتایج بررسی کیفی آنزیم های پراکسیداز در مقابل نور ماورای بنفش نوع c به ترتیب تعداد 5، 6 و 9 ایزوآنزیم پراکسیدازی را در سه رقم گندم سرداری، مروارید و گاسپارد نشان داد. بررسی کیفی آنزیم های کاتالازی در ارقام سرداری و گاسپارد، 4 ایزوآنزیم و در رقم مروارید 3 ایزوآنزیم را مشخص کرد. از طرف دیگر در الکتروفورز dna، اثر نور ماورای بنفش نوع c روی dna سه رقم گندم نشان داد که شکستگی dna در ارقام سرداری و گاسپارد، 48 ساعت پس از تیمار نسبت به شاهد و در رقم مروارید، از همان ساعات اولیه پس از تیمار رخ داده است. بررسی تغییرات بیان ژن های دخیل در متابولیسم مانند هگزوکیناز و دفاع گیاهی مانند pr1 در سه رقم گندم در اثر تیمار با نور ماورای بنفش نوع c می رساند که تغییرات بیان این دو ژن در ارقام سرداری و گاسپارد تقریباً از یک مدل پیروی می کنند و 10 ساعت پس از تیمار کاهش بیان از خود نشان داده اند. اما در رقم مروارید، بیان دو ژن hk و pr1 از همان ساعات اولیه افزایش داشت. به طور کلی، نتایج نشان می دهد که افزایش فعّالیّت آنزیم های پراکسیدازی و کاتالازی و تغییرات بیان ژن های pr1 و hk در مسیر انتقال پیام نور ماورای بنفش نوع c در سه رقم سرداری، مروارید و گاسپارد رخ می دهد. شکستگی dna به همراه دیگر تغییرات در گندم نشان از احتمال وقوع مرگ برنامه ریزی شده سلولی در گندم است.

the effect of ultraviolet-c radiation on expression pattern of some enzymes involved in the programmed cell death of bread wheat

introduction wheat is one of the plants that is important in terms of diet and business, and the global demand for it is increasing. one of the harmful and dangerous stresses is ultraviolet light, which affects the growth and production of plants and leads to the production of reactive oxygen species, which are very toxic. the present study was evaluated in order to investigate the effect of c type ultraviolet light on seedlings of three varieties of wheat in order to identify the systems involved in transmitting the defense message of this plant from biochemical and molecular aspects. materials and methodsthe experiment was carried out in a factorial manner based on a completely randomized design with three replications at mohaghegh university of ardabil. the investigated factors included the first factor of control and treatment with ultraviolet light (type c with a wavelength of 254 nm) and the second factor of wheat cultivars (sardari, morvarid, and gaspard). type c ultraviolet light stress was applied at the stage of three-four leaves for 20 minutes and then sampling of the treated leaves at zero, 1, 2, 4, 6, 10, 18, 24 and 48 hours later. the treatment was done. results and discussionthe results showed that the quantitative activity of peroxidases in sardari and gaspard cultivars was not significantly different in front of type c ultraviolet light, while in morvarid cultivar, this enzyme increase had an upward trend from the very first hours. also, the results of the qualitative examination of peroxidase enzymes against c type ultraviolet light showed the number of 5, 6 and 9 peroxidase isoenzymes in three of sardari, morvarid and gaspard wheat cultivars. qualitative analysis of catalase enzymes in sardari and gaspard cultivars identified 4 isoenzymes and 3 isoenzymes in morvarid cultivar. on the other hand, in dna electrophoresis, the effect of type c ultraviolet light on the dna of three wheat cultivars showed that dna breakage occurred in sardari and gaspard cultivars 48 hours after treatment compared to control samples and in morvarid cultivar, from the first hours after treatment. investigation the changes in expression of genes involved in metabolism such as hexokinase and plant defense such as pr1 in three wheat cultivars as a result of treatment with type c ultraviolet light shows that the expression changes of these two genes in sardari and gaspard cultivars follow almost the same pattern and 10 hours after from the treatment, they have shown a decrease in expression, but in morvarid cultivar, the expression of hk and pr1 genes increased from the very first hours. conclusionin general, the results show that the increase in the activity of peroxidase and catalase enzymes and changes in the expression of pr1 and hk genes in the path of transmission of ultraviolet light c type in three cultivars sardari, morvarid and gaspard gives. dna breakage along with other changes in wheat indicate the possibility of programmed cell death in wheat.