اثر تنش خشکی بر آنتی‌اکسیدان‌های آنزیمی و غیرآنزیمی در برگ پرچم و سنبله ژنوتیپ‌های متحمل و حساس گندم

تنش خشکی به‌عنوان یکی از عامل اصلی کاهش عملکرد گیاهان در مناطق نیمه‌خشک محسوب‌شده و منجر به تنش اکسیداتیو می‌شود. به منظور بررسی اثر تنش خشکی پس از گرده‌افشانی بر برخی صفات زراعی و فیزیولوژیک برگ پرچم و سنبله ژنوتیپ‌های مختلف گندم، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات دیم مراغه اجرا شد. فاکتور‌های آزمایش شامل دو سطح آبیاری؛ کنترل (آبیاری در تمام مراحل رشدی بر اساس شرایط کشت آبی) و تنش خشکی (قطع آبیاری پس از گرده‌افشانی تا پایان دوره رشد) و ژنوتیپ‌های مختلف گندم (متحمل: ptz و trk، نیمه‌ متحمل: manning و sabalan و حساس: rina11 و saratoves) بود. در شرایط تنش خشکی پس از گرده‌افشانی، عملکرد دانه و وزن هزار دانه نسبت به شرایط شاهد کاهش معنی‌دار یافت. حداکثر و حداقل عملکرد دانه در این شرایط به‌ترتیب مربوط به ژنوتیپ‌های نیمه ‌متحمل manning (242.97) و حساسsaratoves (gm^-2145.34) بود. بیشترین تغییرات در محتوی مالون‌دی‌آلدئید مربوط به ژنوتیپ‌های حساس بود. فعالیت آنتی‌اکسیدان‌های آنزیمی (آسکوربات پراکسیداز و گلوتاتیون ردوکتاز) و غیرآنزیمی (گلوتاتیون و آسکوربات) به ‌واسطه اعمال تنش خشکی افزایش یافت. بیشترین و کمترین فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز به‌ترتیب در برگ پرچم ژنوتیپ‌های trk  saratovesو در سنبله ژنوتیپ‌های manning و saratoves مشاهده شد. برگ پرچم و سنبله ژنوتیپ‌های manning و saratoves بیشترین و کمترین فعالیت آنزیم گلوتاتیون ردوکتاز را نشان دادند. بیشترین محتوی گلوتاتیون و آسکوربات در برگ پرچم و سنبله، به‌ترتیب مربوط به ژنوتیپ‌هایtrk  و manning بود، این درحالی است که در ژنوتیپ saratoves کمترین مقادیر مشاهده شد. به نظر می‌رسد که در سنبله ژنوتیپ manning فعال شدن هر دو سیستم آنتی‌اکسیدانی آنزیمی (آسکوربات پراکسیداز و گلوتاتیون ردوکتاز) و غیرآنزیمی (گلوتاتیون و آسکوربات) نقش کلیدی را در افزایش تحمل به تنش خشکی داشتند و در این میان آنتی‌اکسیدان‌های غیرآنزیمی موثرترین نقش را ایفا کردند.