ارزیابی مورفولوژیکی اکوتیپ‌ های مختلف بومی سیر (allium sativum l.) ایرانی در شرایط کشت بدون آبیاری منطقه اسدآباد (استان همدان)

گیاه سیر (allium sativum l.) خواص دارویی و صنعتی بسیاری دارد. به‌دلیل اهمیت فراوان سیر، جنبه‌های مختلفی از آن پژوهش شده‌اند. طرح آزمایشی با آرایش طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 402-1401 با هدف ارزیابی تنوع زیستی اکوتیپ‌های سیر بررسی شد. تجزیه واریانس صفات ریخت‌شناسی مختلف مطالعه‌شده، تنوع بالا و پذیرفتنی را برای مطالعه مقدماتی در برنامه‌های به‌نژادی نشان داد. براساس تجزیه‌و‌تحلیل مقایسه میانگین‌ها، در این مطالعه اکوتیپ‌های بهار 2، سولان و اسدآباد دارای شاخص‌های عملکردی مطلوبی بودند. با توجه به روابط همبستگی که بین صفات وجود داشت، به نظر می‌رسد اکثر صفات مطالعه‌شده، صفات انتخابی مناسبی در جهت به‌نژادی گیاه سیر برای حصول به عملکرد بالا باشند و می‌توان از این روابط در جهت اصلاح صفت پیچیده عملکرد در جهت افزایش آن بهره‌برداری کرد. براساس تجزیه کلاستر اکوتیپ‌های مختلف سیر با استفاده از روش واردز، اکوتیپ‌های بهار 2، سولان و اسدآباد در گروه اول، اکوتیپ‌های مریانج و بهار 1 در گروه دوم و اکوتیپ امام‌زاده کوه (توئیجین) در گروه سوم قرار گرفتند و تجزیه تابع تشخیص نیز این گروه‌بندی را تایید کرد. بر مبنای نتایج کلی، صفات وزن یک پیاز سیر، وزن یک پیاز سیرچه و طول یک پیاز سیر مناسب‌ترین صفات برای انتخاب غیرمستقیم در جهت افزایش عملکرد اقتصادی هستند. اکوتیپ‌های بهار 2، سولان و اسدآباد مناسب‌ترین اکوتیپ‌ها ازنظر داشتن بیشترین مقدار صفات وزن یک پیاز سیر، وزن یک پیاز سیرچه و وزن پنج پیاز سیرچه است؛ درحالی‌که اکوتیپ امام‌زاده کوه در شرایط رشدی اسدآباد یک اکوتیپ نامطلوب شناسایی شد. از نتایج حاصل از این مطالعه می‌توان به‌منظور گزینش صفات مطلوب با بیشترین تاثیر بر عملکرد بهره گرفت.

morphological evaluation of different local ecotypes of iranian garlic (allium sativum l.) under non-irrigated conditions in asadabad region (hamadan province)

the garlic plant (allium sativum l.) has many medicinal and industrial properties. due to the great importance of garlic, various aspects of it have been researched. an experimental design with the arrangement of a randomized complete block design with three replications in the crop year 2023-2024 was investigated with the aim of evaluating the biodiversity of garlic ecotypes. variance analysis of different morphological traits studied showed high and acceptable diversity for preliminary study in multi-racial programs. based on the analysis and comparison of means, in this study, the ecotypes of bahar 2, soolan, and asadabad had favorable yield indicators. according to the correlation relations that existed between the traits, it seems that most of the studied traits are suitable selection traits for garlic plant breeding to achieve high yield and these relationships can be used to modify the complex yield trait and increase it. based on the cluster analysis of different garlic ecotypes using ward’s method, bahar 2, soolan, and asadabad ecotypes were in the first group, maryanj and bahar 1 ecotypes were in the second group, and imamzadeh kuh ecotype (toeejin) was in the third group, and the detection function analysis also confirmed this grouping. based on the general results, the weight of a garlic bulb, the weight of a garlic clove, and the length of a garlic bulb are the most suitable traits for indirect selection to increase economic yield. ecotypes of bahar 2, soolan, and asadabad are the most suitable ecotypes in terms of having the highest amount of traits: weight of one garlic bulb, weight of one garlic clove, and weight of five garlic cloves, while the ecotype of emam zadeh kuh is an unfavorable ecotype in the growth conditions of asadabad. the results of this study can be used to select desirable traits with the greatest effect on yield.