بررسی اولیه صفات مورفولوژیکی گیاه دارویی peganum harmala l. در غرب ایران

تنوع ژنتیکی، تجزیه و تحلیل همبستگی، تجزیه مسیر و تجزیه رگرسیون، منابع اساسی برای توسعه نوآورانه برنامه‌های اصلاحی برای بهبود واریته‌ها و صفات مطلوب هستند. ارزیابی خصوصیات بوم‌شناختی و ریخت‌شناسی گیاهان دارویی برای استفاده در جهت بهره‌برداری مطلوب، الزامی است؛ بنابراین، خصوصیات ریخت‌شناسی اسپند (peganum harmala l.) در نواحی از غرب کشور ارزیابی شدند. برای این هدف، چهار رویشگاه انتخاب شدند که ازنظر خصوصیات، نماینده سطح مطلوبی از مناطق پراکنش اسپند هستند؛ بنابراین، برای ارزیابی روابط بین صفات اثرگذار بر صفات اقتصادی و به‌طور کلی شناساندن رویشگاه‌ها به‌عنوان یکی از پتانسیل‌های طبیعی غرب ایران، نمونه‌های چهار رویشگاه گیاه اسپند واقع در مناطق مذکور، با آرایش طرح آزمایشی بلوک‌های کامل تصادفی آزمون شدند. نتایج نشان دادند بیشترین همبستگی بین صفت ارتفاع بوته با صفات تعداد شاخه (**0.781)، وزن تر کل بوته (**0.849) و صفت وزن خشک کل بوته (**0.924)، صفت تعداد گل در بوته با تعداد برگ (**0.735)، وزن تر تک ساقه (**0.95) و وزن خشک تک ساقه (**0.901) و همچنین صفت تعداد شاخه با وزن تر کل بوته (**0.724) و وزن خشک کل بوته (**0.697) ظاهر شد. صفت وزن تر تک ساقه با صفت وزن خشک تک ساقه (**0.986) و صفت وزن تر کل بوته با صفت وزن خشک کل بوته (**0.856) توانست همبستگی مثبتی را ایجاد کند. رگرسیون گام‌به‌گام برای عملکرد خشک کل بوته به‌عنوان متغیر تابع نشان داد صفت ارتفاع ساقه، صفت تعداد برگ و صفت تعداد گل در بوته به‌ترتیب وارد مدل شدند و با ضریب تبیین تجمعی 93.6 درصد بیشترین تغییرات عملکرد خشک کل بوته را توجیه کردند. سپس صفات واردشده به مدل رگرسیونی توسط تجزیه علیت ارزیابی شدند. در مبحث تجزیه علیت بیشترین اثر مستقیم را صفت ارتفاع ساقه روی عملکرد خشک کل بوته به میزان 0.747 گذاشته است و همچنین این صفت توانست همبستگی مثبت و معنی‌داری به میزان **0.924 با صفت عملکرد خشک کل بوته ایجاد کند؛ بنابراین، از این صفات می‌توان به‌درستی در افزایش عملکرد خشک کل بوته استفاده کرد.

investigating the morphological characteristics of the medicinal plant of peganum harmala l. in western iran

genetic diversity, correlation analysis, path analysis, and regression analysis are fundamental tools fordeveloping innovative breeding programs aimed at improving desirable varieties and traits. to evaluate therelationships between traits affecting economic traits and identify habitats as natural potentials in western iran,we conducted tests on samples from 4 peganum harmala habitats using a randomized complete-block design.some of the correlation results indicated a strong correlation between the fresh weight and dry weight of asingle stem (0.986**) and between the fresh weight and dry weight of the whole plant (0.856**). step-by-stepregression analysis for the dry yield of the whole plant as the dependent variable revealed that stem height,number of leaves, and number of flowers per plant were successively included in the model. with a cumulativecoefficient of determination of 93.6%, these traits explained most of the changes in the dry yield of the wholeplant. in the path analysis, stem height was found to have the most direct effect on the dry yield of the wholeplant (0.747). therefore, these traits can be effectively utilized to increase the dry yield of the whole plant.