مطالعه جمعیتی زنبورعسل (apis mellifera l. 1758) در برخی مناطق شمال غرب ایران با روش مورفومتریک هندسی

زنبور عسل به‌‌دلیل داشتن نقش مهم در گرده‌‌افشانی گیاهان زراعی و غیر زراعی و نیز به‌‌دلیل محصولاتی که به‌‌طور مستقیم تولید می‌‌کند، یکی از مهم‌‌ترین و اقتصادی‌‌ترین گونه‌‌های حشرات است. زنبور عسل غربی (apis mellifera) که به‌‌دلیل پراکنش گستردۀ آن توسط انسان، اکنون گونه‌‌ای جهان‌‌شمول محسوب می‌‌شود، از آفریقا، اروپا و غرب آسیا منشا گرفته است. برای سنجش تنوع جمعیتی این زنبور در بخش‌‌هایی از شمال غرب کشور، جمعیت‌‌های زنبور عسل کارگر از شش ایستگاه مطالعاتی در استان‌‌های آذربایجان غربی و شرقی جمع‌‌آوری و با استفاده از روش مورفومتریک هندسی ارزیابی شد. تغییرات اندازه و شکل بال جلو و عقب با استفاده از 16 لندمارک همولوگ در محل انشعاب رگبال‌‌ها بررسی شد. جمعیت زنبور عسل چهاربورج آذربایجان غربی دارای بزرگ‌‌ترین و جمعیت زنبور عسل ملکان آذربایجان شرقی دارای کوچک‌‌ترین بال‌‌های جلو و عقب بود و جمعیت‌‌های همۀ ایستگاههای مطالعاتی آذربایجان شرقی در مقایسه با آذربایجان غربی اختلاف معنی‌‌دار داشت. ازنظر شکل بال جلو، تمام جمعیت‌‌های مقایسه‌‌شده به‌‌جز جمعیت کوه سهند و روستای کرده‌‌ده با هم اختلاف معنی‌‌دار داشتند؛ اما در بال عقب این اختلاف فقط در سه مقایسه دیده شد؛ همچنین تحلیل رگرسیون نشان داد برخلاف بال عقب، تغییرات اندازۀ بال و تغییرات شکل بال در بال جلو به هم وابسته هستند و آلومتری دیده می‌‌شود. این مطالعه نشان داد باوجود نزدیک‌‌بودن ایستگاههای مطالعاتی به یکدیگر، تنوع در جمعیت زنبورها مشاهده می‌‌شود.

a study of honey bee (apis mellifera l. 1758) population in some regions in northwest iran using the geometric morphometric method

the honey bee is one of the most important and economic species of insects due to its important role in the pollination of agricultural and non-agricultural plants and the products it produces directly. the western honey bee apis mellifera, which is now considered a cosmopolitan species due to its widespread distribution by humans, originated in africa, europe, and west asia. in order to evaluate the diversity of this bee in parts of the northwest of the country, worker bees were collected from 6 study stations in west azerbaijan and east azerbaijan provinces and evaluated using the geometric morphometric method. changes in the size and shape of the forewing and hindwings were investigated using 16 homologous landmarks at the bifurcation of the wings. in terms of the size of the fore and hindwings, the chahar borj population of west azerbaijan had the largest and the malekan population of east azerbaijan had the smallest fore and hindwings, and populations of all the study stations of east azerbaijan had significant differences with west azerbaijan. in terms of the shape of the forewing, all pairwise compared populations except for the population of sahand mountain and kordeh deh village had significant differences, but in the hindwing, this difference was seen only in three pairwise comparisons. in addition, the regression analysis showed that, unlike the hindwing, changes in the wing size and wing shape in the forewing are dependent on each other, and allometry is also seen. this study showed that despite the proximity of the study stations to each other, diversity is observed in the bee populations.